Karol Modzelewski o kulturowym dziedzictwie Europy

Napisana z rozmachem monografia podejmuje zagadnienie różnorodnych korzeni kultury europejskiej. Autor reprezentuje tezę, że kulturowe dziedzictwo Europy wywodzi się nie tylko z cywilizacji śródziemnomorskiej, ale zawiera również elementy tradycji i zwyczajów tzw. ludów barbarzyńskich. Protekcjonalne traktowanie barbarzyńców przez Greków i Rzymian doprowadziło na przestrzeni wielu stuleci do „europeizacji” Europy i zawężania rodowodu europejskiej kultury do kręgu chrześcijaństwa łacińskiego. Właśnie dlatego Karol Modzelewski stara się w swojej pracy zdekonstruować pojęcie „barbarzyńca” i pozbawić je w ten sposób negatywnej konotacji. Jego zdaniem elementy barbarzyńskiego dziedzictwa występują do dziś w Europie, a nawet w USA (zasada jednomyślności werdyktu przysięgłych, myśl kolektywistyczna, określone zwroty w niektórych językach) i są częścią składową zróżnicowanej tożsamości kontynentu.

Praca bardzo starannie bada zwyczaje, instytucje wspólnoty plemiennej, struktury społeczne oraz rytuały zemsty i pojednania ludów barbarzyńskich na przykładzie Germanów i Słowian Zachodnich. Nakreślono w niej również przekształcanie się ładu społecznego tych plemion na przestrzeni tysiąclecia. Odnośnie metodologii badań autor skłania się ku postulatom Reinharda Wenskusa, który już w latach 70. ubiegłego stulecia zwrócił się przeciwko etnicznej segregacji źródeł w badaniach nad plemionami germańskimi i słowiańskimi. Dlatego też Modzelewski całkowicie świadomie zdecydował się na analizę źródeł tak odległych od siebie czasowo i geograficznie jak Germania Tacyta i Chronica Slavorum Helmolda. Integralną częścią książki jest esej wprowadzający „Der Mediävist und politische Zeitgenosse Karol Modzelewski” Eduarda Mühle, który  opisuje  drogę kariery naukowej Modzelewskiego-wybitnego naukowca i jednocześnie jego zaangażowanie polityczne jako jednego z głównych aktorów ruchu Solidarność. Esej analizuje także wzajemne oddziaływanie na siebie obu elementów tej niezwykłej biografii.

Karol Modzelewski, Das barbarische Europa. Zur sozialen Ordnung von Germanen und Slawen im frühen Mittelalter. (Barbarzyńska Europa. Przekład: Heidemarie Petersen. Wprowadzenie: Eduard Mühle), [Klio in Polen, t.13], Osnabrück 2011, 484 s., EUR 34.80,- ISBN 978-3 -938400-66-1.