Zbiór źródeł, wydany przez pracowników Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Stephena Lehnstaedta i Jochena Böhlera, jest pierwszym tomem zawierającym opracowane w całości sprawozdania Einsatzgruppen niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce we wrześniu i październiku 1939 r. i stanowi jedyną w swoim rodzaju dokumentację niemieckiej okupacji i stosowanych przez nią metod w pierwszych tygodniach i miesiącach wojny.
W czasie kampanii przeciw Polsce w 1939 r. za posuwającymi się do przodu jednostkami Wehrmachtu postępowało siedem „grup specjalnych policji bezpieczeństwa” podzielonych na 16 „Einsatzkommandos”, liczących łącznie 2700 osób. Oficjalnie grupy te były podporządkowane armii, nieoficjalnie jednak otrzymywały rozkazy od zwierzchnika SS Heinricha Himmlera, który postawił im za zadanie zwalczanie wszelkich elementów wrogich Rzeszy i Niemcom na tyłach walczących oddziałów, a także zniszczenie polskiej inteligencji. Liczba ofiar została jak dotąd oszacowana jedynie w przybliżeniu, jednak do wiosny 1940 r. było to przynajmniej 60 tysięcy zabitych. Zasadniczą część korpusu źródłowego na temat Einsatzgruppen stanowią sprawozdania samych grup. W tekstach znajdziemy opisy popełnianych przez członków grup nadużyć, analizy położenia i obserwacje z zajętych obszarów, a także relacje z licznych kontaktów z lokalnymi prominentami i miejscowymi „volksdeutschami”. W oczy rzuca się ważny szczegół dotyczący kwestii mniejszości niemieckiej w Polsce, a konkretnie fakt, że owa mniejszość nie była w żadnym razie jednolicie zorganizowana ani „zglajchszaltowana” jak społeczeństwo Rzeszy. Rozmaite grupy, z których część odrzucała i sprzeciwiała się narodowemu socjalizmowi – szczególnie wyróżnia się w sprawozdaniach kościół ewangelicko-augsburski pod przewodnictwem biskupa Juliusza Burschego, który uważał się za Polaka wyznania ewangelickiego o niemieckich korzeniach – należało uważnie obserwować i „kierować” nimi zgodnie z własnymi celami, pod kątem objęcia w przyszłości władzy w kraju.
W książce zebrano po raz pierwszy wszystkie zachowane sprawozdania i opatrzono je obszernymi komentarzami i skorowidzami. Do edycji włączono sprawozdania dzienne i tygodniowe, jak również odrębne sprawozdania o uczęszczaniu do kościoła w Prusach Zachodnich i o sytuacji za granicą niemiecko-sowiecką. By stworzyć ów obszerny zbiór, wykonano kwerendę w ważnych archiwach w Niemczech, Polsce i na Ukrainie. Oprócz tego znajdziemy w książce trzy dalsze dokumenty z Rosyjskiego Archiwum Wojskowego w Moskwie: jeden z nich to „Propozycja użycia Gestapo i SD w przypadku Polski (bez Gdańska)”, stanowiący rozważania na temat użycia Einsatzgruppen po wybuchu wojny. Dokument nie jest datowany, powstał jednak w sposób oczywisty przed zawarciem paktu pomiędzy Hitlerem i Stalinem 23 sierpnia 1939 r. Dwa pozostałe teksty wyszczególniają liczbę Żydów w poszczególnych miejscowościach Kraju Warty i Górnego Śląska i informują o ustanowionych tam judenratach.
Die Berichte der Einsatzgruppen aus Polen 1939. Vollständige Edition, wyd. Stephan Lehnstaedt, Jochen Böhler, Berlin 2013, 480 s., EUR 24,00 ISBN978-3-86331-138-4
