Konferencja „Stepping Back in Time“ o formach performatywnego przekazywania wiedzy historycznej

23 i 24 lutego 2017 roku w NIH w Warszawie odbyła się konferencja „Stepping Back in Time. Living History and Other Performative Approaches to History in Central and South-Eastern Europe“. Autorkami koncepcji i organizatorkami imprezy były Sabine Stach (NIH w Warszawie) i Juliane Tomann (Imre Kertész Kolleg w Jenie). Naukowcy z całej Europy dyskutowali o różnych formach performatywnego przekazywania wiedzy historycznej, w tym przede wszystkim o muzealnych, artystycznych i osadzonych w kulturze popularnej formatach rekonstrukcji historycznej (reenactment). Zwłaszcza te ostatnie – jak stwierdzono – ulegają często wpływom narodowej polityki tożsamościowej, która kładzie nacisk na heroizm rodzimej historii, pomijając jej negatywne strony. Wśród uczestników przeważali uczeni i uczone młodego pokolenia, reprezentujący rozmaite dyscypliny akademickie, takie jak kulturoznawstwo, antropologię, archeologię, historię, dydaktykę historii czy teatrologię.

W głównym wykładzie konferencji dr Vanessa Agnew (Duisburg/Essen) skierowała uwagę na „rekonstruowanie” ludobójstwa w filmach dokumentalnych i projektach artystycznych. Jeśli tytuł jej wystąpienia – Reenacting Genocide – mógł początkowo budzić irytację, to Agnew od razu usunęła to wrażenie, podkreślając, że jej wykład aspiruje do „wyjścia poza realistyczną estetykę rekonstrukcji historycznej”. Odwołując się do metod memory studies, skupiających się także na tych treściach pamięci, które są oparte nie na osobistym doświadczeniu, lecz wyłącznie na przekazie medialnym, zaprezentowała rozmaite formy podejmowania tematu Holokaustu. Na przykładach filmu Shoah Claude’a Lanzmanna, projektu Kamp (2010) holenderskiego kolektywu artystów Hotel Modernczy nader kontrowersyjnego filmu 80064 (2004) polskiego artysty Artura Żmijewskiego oraz projektu „kamień pamięci” Guntera Deminga omówiła granice i potencjały rekonstrukcji historycznej w konfrontowaniu się z traumatyczną przeszłością.