Konferencja w NIH w Warszawie na temat „kryzysu ukraińskiego” w perspektywie (środkowo)europejskiej

Międzynarodowa konferencja „Spojrzenie na wojnę przez pryzmat historii. ,Kryzys ukraiński‘ w perspektywie (środkowo)europejskiej“, która odbyła się 12–14 czerwca 2017 r. w NIH w Warszawie, została zorganizowana wspólnie z Forum Transregionale Studien, Prisma UKRAÏNA – Research Network Eastern Europe oraz Niemiecko-Ukraińską Komisją Historyków i przy wsparciu Ambasady Niemiec w Warszawie.

Celem konferencji było przeanalizowanie z perspektywy transregionalnej fenomenów „legislacji pamięci“, „kodyfikacji historii“ oraz instytucji państwowych zajmujących się „pamięcią historyczną“. Tematyka ta miała zostać rozpatrzona w porównawczy, kompleksowy i zróżnicowany sposób na konkretnym przykładzie Ukrainy. W wykładzie wstępnym Andrij Portnow (Berlin) przedstawił przykłady wykorzystywania teraz i w przeszłości argumentów historycznych jako wytłumaczenia konfliktów politycznych połączonych z użyciem przemocy. Pierwszy panel pod hasłem „Historia jako wytłumaczenie ,kryzysu ukraińskiego‘. Wymiar wewnętrzny“ był poświęcony instrumentalizacji – po obu stronach barykady – „wymyślonej“ historii podczas obecnej wojny w Donbasie. Oleksandr Zabirko (Münster) i Martin Malek (Wiedeń) mówili o „postsowieckiej fikcji spekulatywnej“ i – pielęgnowanej przez samozwańcze „republiki ludowe” Doniecka i Ługańska – mitologii Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Radzieckiej z 1918 roku. Aleksandr Osipian (Kijów) i Wołodymyr Sklokin (Lwów) przyjrzeli się wykorzystywaniu historii w ukraińskiej polityce i oficjalnej historiografii. W drugim panelu, poświęconym „zewnętrznym“ historycznym modelom wyjaśniania „kryzysu ukraińskiego“, Kai Struve (Halle) i Guido Hausmann (Ratyzbona) analizowali niemiecką debatę publiczną o wydarzeniach z lat 2013 –2015 na Ukrainie.

Drugiego dnia konferencji wieczorem podczas moderowanej przez Gerharda Gnaucka (Warszawa) dyskusji panelowej „Intelektualiści w obliczu kryzysu europejskiego“ eksperci Jan C. Behrends (Poczdam), Mykoła Rjabczuk (Kijów) i Anna Schor-Tschudnowskaja (Wiedeń) wymienili poglądy na temat pozycji intelektualistów w okresach niestabilności politycznej i ożywienia „narracji narodowych“. Trzeci panel, który odbył się w ostatnim dniu konferencji, nosił tytuł „Kontrowersje historyczne w czasie wojny“. W centrum uwagi znalazł się „Wołyń 1943“. Maciej Górny (Warszawa / Jena) dokonał przeglądu zagadnienia „paniki moralnej i okrucieństw wroga“ w propagandzie narodowej w społeczeństwach Europy Środkowo-Wschodniej. Łukasz Adamski i Adam Balcer przeprowadzili analizę ukraińskiej i polskiej debaty o rzezi wołyńskiej w 1943 roku, oceniając – co znamienne – w bardzo odmienny sposób obecne tendencje w opinii publicznej i polityce historycznej w obu krajach. Następnie Kamila Baraniecka-Olszewska (Warszawa) rozpatrzyła z perspektywy antropologicznej zorganizowaną w 2013 roku „rekonstrukcję“ rzezi. Dyskusje uczestników konferencji skupiały się na następujących zagadnieniach: Dlaczego historia odgrywa(ła) tak ważną rolę jako siła mobilizująca i legitymizująca? Dlaczego i w jaki dokładnie sposób historia jest wykorzystywana poza regionami konfliktów w celu wyjaśniania, interpretowania i kontekstualizacji tychże konfliktów i na czym polega rola historii akademickiej? W celu wyjaśnienia tych zagadnień eksperci poruszyli wiele rozmaitych problemów teoretycznych, a także konkretnych przykładów. W toku dyskusji okazało się, jak uporczywie niektórzy historycy trzymają się swoich przekonań politycznych i ideologicznych, co znajduje wyraz w ich publicznych wystąpieniach.

Podczas konferencji zauważono, że jedynie pośrednio i w ograniczonym stopniu mają ze sobą związek z jednej strony modele legitymizacji stron uczestniczących w konfliktach, z drugiej zaś historyczne modele wyjaśniające, stosowane poza regionami konfliktów. Próbując interpretować sytuację na Ukrainie z wykorzystaniem perspektyw historycznych, w Europie stosuje się często raczej „własne” instrumentarium wiedzy, tradycji, stereotypów i torów myślenia. Świadczy o tym np. okazjonalne podnoszenie kwestii „spóźnionego ukształtowania się narodu” na Ukrainie lub „tradycyjnej (czytaj: uprawnionej) sfery interesów Rosji” w niemieckich debatach publicystycznych i politycznych na temat tak zwanego „kryzysu ukraińskiego”, w których uczestniczą także historycy. Specyficzną problematykę stanowi temat Wołynia w obecnej debacie toczonej w Polsce. Doniosłą rolę odgrywa w niej przede wszystkim postulat rozrachunku z masakrą dokonaną w tym historycznym regionie o mieszanej ludności podczas drugiej wojny światowej.

01
lut
Wystawa Dyskusja panelowa
Ausstellung: Bericht aus der belagerten Stadt Tschernihiw
Czytaj więcej