Potęga rytuału w średniowieczu

W nowatorskiej pracy- rezultacie wieloletnich badań autora, będącego profesorem historii wczesnośredniowiecznej na uniwersytecie w Münster, nad funkcjonowaniem ładu politycznego w średniowieczu- przedstawia on chronologicznie uporządkowaną, szczegółową analizę zachowań rytualnych w tej epoce; zastanawia się też nad ich rolą w procesach sprawowania władzy. W poszczególnych rozdziałach zaprezentowano szeroki wachlarz rytuałów z okresu wczesnego i późnego średniowiecza, które odnoszą się do różnych sytuacji społecznych: zakończenie konfliktu między władcami, wyrażanie spornych roszczeń, spotkania cesarzy z papieżami. Autor nie tylko opisuje elementy komunikacji rytualnej w średniowieczu, ale bada też wnikliwie proces powstawania rytuałów. Reprezentuje on tezę o „robieniu” rytuałów przez władców tzn uważa, że były one świadomie wcześniej przygotowywane i konstruowane.

Poza tym Althoff podkreśla jeszcze 2 kwestie kluczowe dla jego rozważań: rytuały, tak jak wszystkie zjawiska miały swoją historię i ulegały przemianom wraz ze zmieniającą się sytuacją społeczną. Posługując się wyrazistymi przykładami śledzi również jak ewoluowały zachowania aktorów określonych wydarzeń (Karolingowie i ich wasale we wczesnym średniowieczu, albo rytuały podporządkowywania się w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych vide cesarz Karol V versus książęta protestanccy). Trzecia teza autora dotyczy samego tytułu książki „Potęga rytuału”, podkreśla on wielokrotnie i udowadnia to także za pomocą trafnych przykładów (inscenizacja rytuałów podporządkowania w czasach Staufów, spotkania papieży z cesarzami), że rytuały były powszechnie stosowane w średniowieczu jako instrument sprawowa-nia władzy. Last but not least praca wskazuje na stabilizującą funkcję rytuałów w średniowiecz-nym porządku społecznym, gdyż dzięki orientacji w rytualnych wzorcach  zachowanie ludzi stawało się bardziej przewidywalne i łatwiej też było dzięki temu rozwiązywać konflikty.

Gerd Althoff, Potęga Rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu, Warszawa 2011, 209 S., 49 zł, ISBN 978-83-01-16592-5