CfP: Człowiek gór: ontologia, stereotypizacja, (auto)stylizacja

W imieniu Organizatorów VIII edycji konferencji z cyklu „Góry-Literatura-Kultura” mamy zaszczyt zaprosić Państwa do wzięcia udziału w kolejnym spotkaniu konferencyjnym poświęconym tematyce górskiej.

Tym razem chcieliśmy zaproponować Państwu dyskusję na temat fenomenu „człowieka gór”.  Pojęcie to – jak się wydaje - nie ma statusu terminu w języku naukowym, a uznawane niekiedy okazjonalnie za taki termin i stosowany w różnych dyskursach, jawi się w sposób nieostry jako ekspresywna metafora życia ludzkiego. Jak się wydaje pojęcie to ma charakter historycznie, a może nawet geograficznie zmienny. Termin „człowiek gór” ma też różne zastosowania w niejednorodnych i historycznie zmiennych kontekstach.

Ciekawa debata mająca na celu próbę zdefiniowania i określenia psychologicznego i kulturowego profilu, a także socjologicznego statusu „człowieka gór”, odbyła się w ubiegłym roku podczas Festiwalu Górskiego im. Andrzeja Zawady w Lądku Zdroju. Okazało się wówczas, że istnienie i pojemność tego pojęcia w specyficzny sposób wiąże się współcześnie ze zmianami w stylu życia i kulturze dnia codziennego. Do poszerzenia zakresu tego pojęcia i być może jego nadużywania, czy wręcz wypaczania, w wysokim stopniu przyczynia się wzrost zainteresowania górami i intensywny rozwój związanych z górami sportów ekstremalnych, górskiej turystyki, rekreacji, komercjalizacji rozmaitych profesji związanych z górami, a także  sztuki odnoszącej się do tematyki górskiej. W tych specyficznych warunkach nominację do bycia „człowiekiem gór” daje wpisanie w indywidualne „ego” przeświadczenia o związku własnego życia z górami, a przede wszystkim obranie takiego stylu życia, który oparty jest na częstym byciu w górach. Rzec by można, że chodzi tu o jakiś specyficzny „determinizm okazjonalny”, który częste odwiedzanie gór identyfikuje z byciem od gór uzależnionym. Prowadzi to w konsekwencji także do wykształcania się specyficznych cech osobowości (ego!) zamiłowanego turysty, taternika, alpinisty, czasem też nawiązującego w autokreacjach do tradycyjnego modelu życia górali alpejskich, tatrzańskich, etc. i budującego na tej podstawie własny hierarchiczny system wartości. Prymarnie – w perspektywie historycznej – modelowy wariant „człowieka gór” realizuje się w stereotypach górala – pasterza, juhasa, bacy, myśliwego, przewodnika, ale nie rolnika. Ma on swoją własną specyfikę kulturową, własny odrębny folklor, własne formy rytualizacji życia. Wraz z rozwojem zainteresowania górami i turystyki górskiej dokonywał się proces rozszerzenia zakresu tego pojęcia i przeniesienia go na różnych użytkowników przestrzeni górskich przy równoczesnym intensywnym waloryzowaniu zarówno autochtonicznych mieszkańców gór zmagających się trudnymi warunkami klimatycznymi, a jednocześnie żyjącymi w zgodzie z naturą, jak też eksploratorów i turystów wybierających góry jako środowisko swojej aktywności.  

W związku z powyższym chcielibyśmy zaproponować kilka istotnych tez do dyskusji, które pomogłyby z jednej strony uporządkować wiedzę na temat ontologii i historyczności pojęcia „człowiek gór”, z drugiej otworzyłyby perspektywę dla należytego osadzenia tego fenomenu w kontekście historycznym, kulturowym, psychologicznym i socjologicznym. Szczególnie interesować nas będą przykłady wskazujące na dawniej i współcześnie uprawiane profesje, a także specjalizacje, związane z przestrzenią gór:

Czy i w jakim zakresie można w tym kontekście umieścić np. poszukiwaczy skarbów i kruszców, naukowców zajmujących się eksploracją gór (geologów, przyrodników, kartografów, a nawet lekarzy badających zakresy ludzkiej odporności na zmieniające się wraz z wysokością warunki atmosferyczne, architektów, obecnie także architektów krajobrazu)?

Jaki wpływ na krystalizowanie się pojęcia „człowiek gór” mają relacje między rdzennymi mieszkańcami gór (zwanymi góralami) a przybyszami z nizin, świadomie wybierającymi różnego typu górskie aktywności. Interesują nas także: fenomen i etos profesji związanych z górami (przewodników, ratowników górskich).

Godna szczególnego namysłu jest również pewnego rodzaju heroizacja, a nawet mitologizacja profilu taternika, alpinisty, czy himalaisty  jako wyjątkowego wariantu „człowiek gór” dokonująca się w codziennym dyskursie (polskich himalaistów nazywa się np. „lodowymi wojownikami”) i społeczna funkcja oraz zakres oddziaływania tych mitów. Na osobne przedyskutowanie zasługuje także rola literatury i sztuki w kreowaniu profilu „człowieka gór” oraz  kolportowaniu i mitologizacji tego pojęcia.  

Ciekawym, wartym przedyskutowania aspektem tej problematyki jest również fenomen autokreacji i stylizacji „na człowieka gór” (cechy osobowościowe i indywidualne predyspozycje, język, dialektyzacja w języku ogólnym, strój jako wyróżnik i przedmiot identyfikacji, snobizmy – np. czerwone swetry ratowników) oraz krytyka lub ironia „człowieka gór” i jego stylizacji. Gdzie przebiega granica i co definiuje granicę pomiędzy człowiekiem gór i innymi ludźmi? Kto jest „tożsamościotwórczym innym” (der identitätsstiftende Andere) dla człowieka gór, w porównaniu z kim stylizuje on swoją specyfikę? Jaki jest stosunek indywidualności i zbiorowości w kreacji człowieka gór i na ile doprowadza ona do tworzenia wspólnot ludzi gór? Jaka dokładnie jest na tym tle rola eskapizmu oraz stosunek kategorii natura a cywilizacja, kultura a autentyczność?

Szczególnego znaczenia nabiera także wyraźna, historycznie uwarunkowana, tendencja do postrzegania środowiska „ludzi gór” jako szczególnego wariantu elit społecznych i przemiany zachodzących w sposobie rozumienia owej elitarności.

Kolejnym ważnym zagadnieniem, które chcielibyśmy zaproponować do dyskusji jest opozycja męski – kobiecy w kontekście kształtowania się fenomenu „człowieka gór” i zakres oraz wpływ procesów emancypacyjnych na kształtowanie i przekraczanie stereotypowego pojęcia „człowiek gór”. 

Intencją organizatorów konferencji jest stworzenie interdyscyplinarnej płaszczyzny wymiany myśli i koncepcji na temat fenomenu „człowieka gór” ze szczególnym uwzględnieniem nauk historycznych (historii regionu,  historii sztuki, nauki oraz historii sportu i alpinizmu, historii medycyny) oraz nauk społecznych (socjologia, psychologia) a także literaturoznawstwa, językoznawstwa i kulturoznawstwa. Interesować nas będą zarówno ujęcia szersze, jak też studia przypadków, przede wszystkim takich, które w sposób spektakularny wpływały na ukształtowanie się paradygmat „człowieka gór”.

Tegoroczna konferencja podobnie jak w zeszłym roku odbędzie się pensjonacie Willa Zameczek w Polanicy Zdroju. Ze względu na międzynarodowy zasięg konferencji obrady będą się odbywać w językach: polskim, niemieckim, czeskim. Podczas obrad wszystkie referaty będą tłumaczone symultanicznie, w związku z tym do programu konferencji można zgłaszać referaty w jednym z wyżej wskazanych języków.

Czas wystąpienia nie powinien przekraczać 25 min.

Udział w konferencji dla uczestników z referatami jest całkowicie bezpłatny. Organizatorzy zapewniają zakwaterowanie i pełne wyżywienie oraz zwrot kosztów podróży.  Ponadto Organizatorzy przewidują opublikowanie materiałów konferencyjnych na łamach rocznika „Góry-Literatura-Kultura”, t. 14 (2020) lub w osobnej monografii zbiorowej.

Zgłoszenia udziału w konferencji wraz z podaniem tematu oraz krótkim abstraktem (maksymalnie 1 strona maszynopisu)  w jednym z trzech wyżej wskazanych języków prosimy nadsyłać najpóźniej do dnia 30 czerwca 2020 r. na adres mejlowy:

Ewa Grzęda  ewagrzeda@o2.pl

O przyjęciu zgłoszonego referatu Organizatorzy poinformują do 30 lipca 2020 r.

Komunikat dotyczący warunków zakwaterowania oraz innych szczegółów organizacyjnych zostanie rozesłany do końca września 2020 r.

Program konferencji prześlemy pocztą elektroniczną najpóźniej do 30 września 2020 r.

Dr hab. Ewa Grzęda prof. UWr, Uniwersytet Wrocławski
Prof. Dr. habil. Dietlind Hüchtker, Leibniz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO)
Prof. dr hab. Miloš Řezník, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie

Data: 04.-06.11.2020

Organizatorzy:

Pracownia Badań Humanistycznych nad Problematyką Górską przy Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego,
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie,
Instytut im. Leibniza dla Historii i Kultury Europy Wschodniej w Lipsku (GWZO)

DOWNLOAD CfP PL

01
lut
Wystawa Dyskusja panelowa
Ausstellung: Bericht aus der belagerten Stadt Tschernihiw
Czytaj więcej