CfP: Ewakuacja – odwrót – likwidacja. Praktyki przesuwania i rozpadu państwowości w XX wieku

W styczniu 2020 r. przypada 75. rocznica brutalnej likwidacji obozu koncentracyjnego i ciężkiego więzienia w Sonnenburgu w ówczesnej wschodniej Brandenburgii. Kilka dni przed nadejściem Armii Czerwonej, 31 stycznia 1945 r. Niemcy zastrzelili tam ok. 800 więźniów i więźniarek. Uczestnicy międzynarodowych warsztatów naukowych wezmą udział w upamiętnieniu tego wydarzenia w polskim dziś Słońsku, a swoimi referatami umieszczą ten masowy mord w kontekście przemocy rozpętanej przez narodowych socjalistów podczas odwrotu, po dotarciu przez front do granic tak zwanej starej Rzeszy. Mord na więźniach z Sonnenburga będzie rozpatrywany konsekwentnie razem z połączonym z przemocą rozwiązywaniem innych instytucji „Trzeciej Rzeszy”. Należały do nich obozy robotników przymusowych wzdłuż budowanej wówczas autostrady Berlin–Warszawa, tak zwany obóz wychowania przez pracę „Oderblick” i interpretowane później jako marsze śmierci „ewakuacje” obozów koncentracyjnych, choćby kompleksu Sachsenhausen.

Celem warsztatów jest porównawcze przedyskutowanie praktyk rozpadu państwowości w sytuacjach wojny i przemocy. Przy tej okazji ma zostać poddany krytycznej analizie potoczny obraz dezintegracji państw jako sytuacji chaotycznych, wymykających się prawu. Jakie i czyje „prawa” obowiązują, kiedy upadają państwa? Nawet jeśli dane państwo nie posiada już wystarczającej ilości zasobów pozwalających na wykonywanie monopolu przemocy na całym jego terytorium, to nie przestaje ono natychmiast istnieć. Jak zachowują się podmioty władzy państwowej, kiedy ta ulega erozji? Jak wyjaśnić to, że więźniów nie zostawia się w więzieniach czy obozach ani nie przekazuje drugiej stronie, lecz w większości i często tuż przed nadejściem nieprzyjaciela deportuje lub morduje? Na jakich założeniach opierają się te nacechowane przemocą praktyki? Jak dokładnie przebiegają ewakuacje i egzekucje; kto je przeprowadza? Szczególna uwaga skupi się przy tym na państwowych wykonawcach przemocy: strażnikach więziennych, dowództwach obozów czy plutonach egzekucyjnych, które w 1944/1945 r. wracały do starej Rzeszy z nazistowskiej wojny eksterminacyjnej. Roboczą hipotezą warsztatów jest to, że w sytuacjach egzystencjalnego zagrożenia, gdy sprawowanie władzy jest możliwe już tylko na coraz mniejszych przestrzeniach, obowiązujące reguły i granice funkcjonowania instytucji państwowych uwidoczniają się w szczególnie skrajnej formie. Jedną z głównych tego przyczyn jest potęgujące się w tego rodzaju skrajnych sytuacjach kwestionowanie lojalności wobec państwa.

Miejsce obrad: Słubice i Frankfurt nad Odrą
Organizatorzy: Felix Ackermann (Warszawa), Janine Fubel (Berlin), Claudia Weber (Frankfurt nad Odrą); kooperacja Wydziału Kulturoznawstwa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie z Muzeum Viadrina / Centrum Pamięci i Dokumentacji Ofiar Przemocy Politycznej, Muzeum Martyrologii w Słońsku oraz Instytutem Historii Stosowanej

Data: 30.–31.01.2020
Końcowy termin nadsyłania zgłoszeń: 15.11.2019

01
lut
Wystawa Dyskusja panelowa
Ausstellung: Bericht aus der belagerten Stadt Tschernihiw
Czytaj więcej