Cykl wykładów „Kolokwia poniedziałkowe” w filii warszawskiego NIH w Pradze

Od połowy października 2018 roku filia warszawskiego NIH w Pradze we współpracy z Collegium Carolinum w Monachium organizuje comiesięczne „Kolokwia poniedziałkowe”.

W siedzibie wspólnego biura przy ulicy Valentinskiej 1 wykładowcy wygłaszają referaty poświęcone tematom swoich badań naukowych. Kolokwia te dotyczą w większości historii kultury. Pod względem tematyki, metod i teorii dotychczasowe wykłady cechowały się bardzo szeroką perspektywą historyczną, przekraczającą granice epok. Wszystkie reprezentowały barwną paletę rozmaitych sposobów podejścia, różniących się od siebie swoimi kontekstami narodowymi i intelektualnymi. Niektóre miały charakter interdyscyplinarny i były inspirowane koncepcjami z zakresu literaturoznawstwa, nauk społecznych i kulturoznawstwa. Dotychczas w Pradze odbyło się pięć kolokwiów.

Cykl otworzył dr Miroslav Hroch referatem o powieści historycznej jako źródle do studiów nad świadomością historyczną w Europie Środkowej. Za punkt wyjścia posłużyły mu początki czeskojęzycznych dyskusji historycznych o świadomości historycznej w latach sześćdziesiątych XX wieku, inspirowane pracą Györgya Lukácsa o estetyce. W latach siedemdziesiątych czesko-polska komisja historyków organizowała regularne doroczne spotkania na temat świadomości historycznej. Dr Miroslav Hroch porównywał powieści historyczne Aloisa Jiráska, Henryka Sienkiewicza i Felixa Dahna, którzy do połowy XX wieku należeli do najpopularniejszych autorów czeskich, polskich i niemieckich.
Drugi wykład, wygłoszony przez dra Zdenka Uhlířa, był poświęcony problemowi krajowego samorządu stanowego w średniowiecznych Czechach. O koncepcji gminy wiejskiej historycy czeskojęzyczni bardzo intensywnie dyskutowali w latach osiemdziesiątych w związku z Kroniką tzw. Dalimila. Kronika ta była w owym okresie analizowana nie tylko jako źródło do badań o historii średniowiecznej, lecz także jako tekst historyczny, który reprezentował specyficzne interesy stanowe i poglądy grupowe. Dr Zdeněk Uhlíř uwypuklił otwarty charakter czeskiego krajowego samorządu stanowego, który do końca XIV wieku obejmował ludzi z różnych grup społecznych i etnicznych.

W trzecim wykładzie dr Zdeněk Hojda przyjrzał się inwestycjom kulturalnym mieszkańców praskiego Starego Miasta w okresie baroku. Autor nawiązał swoim referatem do badań polsko- i  francuskojęzycznych. Posługując się inwentarzami spadkowymi, przeanalizował inwestycje w sztuki piękne w przestrzeni publicznej oraz zakup dzieł sztuki w prywatnych  gospodarstwach domowych mieszczan. Dr Zdeněk Hojda zinterpretował te inwestycje jako mieszczańskie dążenie do odpowiedniego statusu społecznego i prestiżu.

W wykładzie na temat „Maszyna do rozpoznawania osób i tłumienia rewolucji” doc. Pavel Himl mówił o historii policji w Czechach na przełomie XVIII i XIX wieku. W opozycji do czeskich narracji narodowych, które postrzegały policję jako instrument austriackiego („niemieckiego”) ucisku i centralizacji forsowanej przez rząd w Wiedniu, autor położył nacisk na szersze kompetencje policji w życiu codziennym. Dyrekcja policji w Pradze została założona w roku 1782 na wzór Paryża i Wiednia. Doc. Pavel Himl przedstawił swoje przemyślenia na temat związku między transformacją społeczną a powstaniem nowoczesnej policji. Jego zdaniem policja nie była wyłącznie narzędziem represji, a poza tym silnie sprzyjała tendencjom równościowym. Tworzyła ponadto sieci komunikacji i wytwarzała nową wiedzę o społeczeństwie.

W piątym wykładzie cyklu dr Felix Jeschke przedstawił historyczne zbliżenia między narodem a morzem w pierwszej połowie XX wieku. Nacjonalizm i turystykę postrzegano jego zdaniem przez długi czas jako dwa zjawiska wzajemnie sprzeczne, gdyż podróże zagraniczne ucieleśniały rzekomo otwarcie na świat i kosmopolityzm. Dr Jeschke opisał na przykładzie czeskich wycieczkowiczów na wybrzeżu chorwackim, jak turystyka przyczyniała się do umacniania tożsamości i specyfiki narodowej. Od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku czescy przedsiębiorcy budowali pod hasłem pansłowiańskiej wspólnoty pierwsze hotele w kąpieliskach Baška i Kupari nad Adriatykiem, zorientowane wyłącznie na czeską klientelę. Turystykę pojmowano zatem jako nacjonalizacje przestrzeni bądź jako narodowe oswajanie morza, do którego członkowie narodu czeskiego nie mieli dotychczas dostępu.

Cykl Kolokwiów poniedziałkowych w praskiej filii NIH będzie kontynuowany w bieżącym roku.

01
lut
Wystawa Dyskusja panelowa
Ausstellung: Bericht aus der belagerten Stadt Tschernihiw
Czytaj więcej