Medializacja procesów zbrodniarzy wojennych po drugiej wojnie światowej

Zdjęcia: Vygaudas Juozaitis

Jak przedstawiano procesy zbrodniarzy wojennych po drugiej wojnie światowej na forum międzynarodowym? Jak wyglądały sposoby percepcji, dyskusje i reakcje? I co było właściwym celem takiej medializacji? Tym głównym pytaniom była poświęcona interdyscyplinarna konferencja „Mediatization of the World War II War Crimes Trials”, która zgromadziła 25 i 26 września w Wilnie naukowców z Litwy, Polski, Niemiec, Austrii, Włoch, Rumunii, Estonii, Luksemburga i Stanów Zjednoczonych. Oprócz historyków reprezentowani byli również badacze z dziedziny literaturo-, kulturo- i filmoznawstwa oraz nauk prawnych. Międzynarodową konferencję zorganizowała filia warszawskiego NIH w Wilnie wraz z Instytutem Historii i Archeologii Regionu Bałtyckiego na Uniwersytecie w Kłajpedzie (BRIAI), a miejscem obrad była Litewska Biblioteka Narodowa w Wilnie.

Wykład wprowadzający w tę obszerną tematykę wygłosił Lawrence Douglas, przedstawiając rozmaite koncepcje tak zwanego „państwa zbrodniarzy” na podstawie interpretacji różnych fotografii bądź scenografii z rozpraw sądowych. Przy tej okazji poruszył m.in. zagadnienie oddziaływania takich obrazów na widza i odniósł się do dyskusji o niepewnej niekiedy prawdziwości zeznań straumatyzowanych świadków przed sądem.

Podczas dwóch dni konferencji i łącznie 10 paneli omawiano rozmaite aspekty procesów zbrodniarzy wojennych po drugiej wojnie światowej. Prezentowano ogólne refleksje, ale też różne poszczególne procesy z odmiennych (narodowych) perspektyw. Referenci opisywali medialne relacje z procesów w różnych krajach, w tym m.in. Niemczech, Austrii, Polsce i na Litwie, we Włoszech, w Jugosławii i Turcji. Wystąpieniom towarzyszyła ożywiona dyskusja. Jednym z głównych zagadnień był sposób przedstawiania poszczególnych procesów i oskarżonych. W tym kontekście była mowa na przykład o procesie Aleksandrasa Lileikisa na Litwie, Francuza Alfreda Oppenheimera w Luksemburgu, procesie Eichmanna w Jerozolimie, kolońskim procesie Kurta Lischki oraz przypadku Jugosłowianina Dražy Mihailovicia. Innym ważnym tematem konferencji były – wywołane w dużej mierze przez media wizualne i kształtowane pod ich wpływem – publiczne reakcje na procesy norymberskie. Kolejne panele były poświęcone przedstawianiu procesów zbrodniarzy wojennych w filmie oraz oddziaływaniu procesów na ocalonych i oskarżonych. Wymiar globalny uwypukliła Kerstin von Lingen w referacie o procesach zbrodniarzy wojennych w Azji, a Justinas Žilinskas uzupełnił spektrum tematyczne o perspektywę nauk prawnych. Poszczególne wystąpienia uzupełniała bogata ikonografia i fragmenty filmów.

Ożywione dyskusje między licznymi uczestnikami, reprezentującym rozmaite dyscypliny, dowodziły ogromnego zainteresowania tą tematyką. Referaty zademonstrowały ponadto, że dzieje procesów zbrodniarzy wojennych po drugiej wojnie światowej są nadal w znacznej mierze niezbadane. Kolejny raz uwypuklona została konieczność badań interdyscyplinarnych, prowadzonych przez przedstawicieli nauk historycznych oraz innych gałęzi nauki, takich jak prawo czy filozofia. Planowana jest publikacja referatów w języku angielskim.

01
lut
Wystawa Dyskusja panelowa
Ausstellung: Bericht aus der belagerten Stadt Tschernihiw
Czytaj więcej