Monografia prezentuje strategię i wskazuje uwarunkowania budowania świadomości narodowej w Polsce i w Niemczech w odniesieniu do postrzegania regionu peryferyjnego przez środowiska zewnętrzne i przyjmowania elementów nowego obrazu skonstruowanego na obszarach centralnych przez społeczność terenów peryferyjnych. Przyjmuje hipotezę, że wizerunek regionów peryferyjnych tworzony w regionach centralnych w dyskursie kulturowo-społecznym nabierał cech narodowych, budując spójny i jednolity obraz państwa, zarówno z perspektywy ogólnopolskiej, jak i ogólnoniemieckiej.
Autorka zgromadziła niezwykle obszerny i różnorodny materiał badawczy. Skrupulatnie przeprowadziła kwerendy w wielu archiwach polskich i niemieckich. Zapoznała się z licznymi źródłami epoki (pamiętniki, wspomnienia, prasa, itp.) oraz z literaturą przedmiotu. Świadczy to o wysokich umiejętnościach warsztatowych i dociekliwości badawczej. (Z recenzji prof. Andrzeja Saksona)
W książce słusznie zwrócono uwagę, że procesom integracji w Niemczech przyświecała idea budowy potęgi państwa pruskiego, natomiast na ziemiach polskich integracja była związana z budowaniem świadomości narodowej i tworzeniem podwalin niepodległego państwa. Skoncentrowano się na narodzie rozumianym w kategoriach wspólnoty i państwa. (…) Jest to praca nowatorska, bowiem omawia problemy, które nie były do tej pory w tak dokładny i wyczerpujący sposób opisane w literaturze naukowej. Pierwszy raz w tak komplementarny sposób dokonano analizy oddziaływania centrum na peryferia na przykładzie Berlin – Dolne Łużyce i Warszawa – Podlasie. (Z recenzji prof. Zygmunta Woźniczki)
Aleksandra Kmak-Pamirska – historyczka, religioznawczyni i europeistka. Adiunktka w Instytucie Pileckiego w Warszawie. Pracę doktorską pt. Biskup Carl Maria Splett w pamięci historycznej obroniła w Instytucie Historii UJ. Zdobyła wyróżnienie w VIII Edycji Konkursu na Najlepszy Debiut Historyczny Roku 2014 organizowany przez PAN oraz IPN. Stypendystka KAAD oraz Instytutu Herdera w Marburgu. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół zagadnień pamięci, II wojny światowej, teorii centrum-peryferia, roli religii w kształtowaniu się państw i systemów państwowych oraz problematyki państw autorytarnych i totalitarnych.
Aleksandra Kmak-Pamirska: Centrum - Peryferia - Naród. Uwarunkowania w Polsce i w Niemczech w XIX i na początku XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020, str. 392, cena 56 PLN, ISBN: 9788323543275
