Prezentacja książki: Andrzej Leder: Polska rewolucja 1939–1956

Książka Andrzeja Ledera Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej wywołała w 2014 r. w Polsce szeroką dyskusję. Warszawski filozof kultury analizuje w tym eseju historycznym istotę przeobrażeń społecznych w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1939–1956: zagładę polskich Żydów pod okupacją niemiecką oraz likwidację ziemiaństwa jako konsekwencję narzuconego po 1945 r. ustroju socjalistycznego. Główną intencją książki jest ukazanie systematycznego eliminowania podmiotowego charakteru protagonistów społecznych w związku z „polską rewolucją”. Leder objaśnia niespójne postrzeganie partycypacji w tych procesach, do której z powodu panowania niemieckiego i radzieckiego Polacy nie doszli samodzielnie: wszyscy mieszkańcy Polski zostali bezpośrednio skonfrontowani z przemocą okupantów i musieli zająć wobec niej postawę. W krytycznej analizie Leder widzi punkt wyjścia, umożliwiający spóźnione przebudzenie się polskiego społeczeństwa ze zdiagnozowanego przezeń „snu na jawie”.

7 maja w warszawskim NIH nastąpiła prezentacja niemieckiego przekładu książki. Felix Ackermann we wprowadzeniu uwypuklił znaczenie ukazania się wersji niemieckiej. Podkreślił również staranność tłumaczenia oryginalnego tekstu przez Sandrę Ewers. Z kolei Andrzej Leder wyjaśnił w wygłoszonym wykładzie, dlaczego opisuje wydarzenia z lat 1939–1956 jako rewolucję, która oddziałuje do dziś. Wytłumaczył również, dlaczego jego zdaniem polskie społeczeństwo wciąż znajduje się we śnie na jawie. Jego główna teza jest taka, że nazistowski mord na polskich Żydach i dokonana po wojnie likwidacja ziemian jako klasy były źródłem odczuwanego do dziś paraliżu polskiego społeczeństwa.

W dyskusji nawiązywano do tej tezy i zadawano pytanie, kiedy nastąpi takie „przebudzenie” i jakie może mieć ono skutki. Andrzej Leder nie chciał się pokusić o konkretne przewidywania ani wdawać się w spekulacje, niemniej stało się jasne, że widzi możliwość przebudzenia z owego „snu na jawie”. Za punkt wyjścia do tego spóźnionego przebudzenia uważa właśnie swoją analizę „polskiej rewolucji” i jej następstw.

Andrzej Leder jest filozofem kultury i profesorem w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.