Pierwszą połowę naszego tegorocznego cyklu Wykładów wtorkowych zamknęła 28 maja prof. dr hab. Anne-Charlott Trepp z Kassel. Konfrontując się krytycznie z klasycznym paradygmatem konfesjonalizacji, omówiła pluralizm religijny w epoce wczesnonowożytnej i przeanalizowała alternatywne formy religii i wiedzy pod kątem ich znaczenia dla powstania nowoczesności.
Prof. dr hab. Anne-Charlott Trepp rozpoczęła wykład od zasadniczego pytania, czy protestantyzm i reformacja luterańska mogą być interpretowane jako jedyny „motor” transformacji w kierunku nowoczesności. Wskazała na inne możliwe determinanty tego przeobrażenia – m.in. rozszerzenie pojęcia „reformacja” i jego liczbę mnogą w celu uzmysłowienia wielości koncepcji reformacyjnych – i przypomniała wagę kalwinizmu, któremu dwudziestowieczne badania religioznawcze przypisywały wielkie znaczenie dla procesu transformacji.
Jako przykład alternatywnego podejścia do reformacji uczona przytoczyła wydane w 1699/1700 r. dzieło Unparteiische Kirchen- und Ketzerhistorie Gottfrieda Arnolda. Jego autor wprawdzie nie szczędzi uznania dla reformacji w jej fazie początkowej, ale późniejsze działania Lutra ocenia nader krytycznie. Wiadomo także o krytycznych rozważaniach na temat reformacji w kręgach alchemików, którzy uzupełniali swoją wiarę w Boga treściami z zakresu filozofii przyrody.
Wykładowczyni wyraziła pogląd, że rygorystyczny podział religii na wyznania może prowadzić do lekceważenia doniosłych ruchów występujących w średniowieczu i epoce wczesnonowożytnej. Ponieważ zdaniem uczonej zwłaszcza ruchy duchowe miały w tym okresie spory wpływ na proces transformacji, należy rozważyć wprowadzenie nowej terminologii: implementacja pojęcia „religii odmiennych” z jednej strony umożliwiłaby rozpatrywanie pluralizmu religijnego w epoce wczesnonowożytnej z nowych perspektyw, z drugiej zaś stworzyłaby też nowe ramy interpretacji dla powstania nowoczesności.
Dyskusja po wykładzie zogniskowała się na pytaniach i uwagach dotyczących korzeni i czasu trwania prachrześcijaństwa, popularności Marcina Lutra jako reformatora oraz kontrowersyjnych ruchów takich jak kreacjonizm.
Anne-Charlott Trepp jest profesorem historii epoki wczesnonowożytnej na Uniwersytecie w Kassel. Od 2017 r. jest rzeczniczką wnioskowanego Specjalnego Obszaru Badawczego nr 1453 „Zwierzę – człowiek – społeczeństwo. Animacja – regulacja – transformacja (Tier-ART)”. Jej główne zainteresowania badawcze dotyczą historii religii i wiedzy, historycznej futurologii, dziejów relacji zwierzę – człowiek, dziejów wzajemnych powiązań i misji, dziejów płci oraz historii Oświecenia.
