Stan badań historycznych nad żydowskim życiem we wschodnich prowincjach Prus w latach 1800–1945. Warsztaty w Kulicach

18 i 19 czerwca w Ośrodku Konferencyjno-Edukacyjnym Uniwersytetu Szczecińskiego w Kulicach odbyły się warsztaty na temat stanu i perspektyw badań nad historią Żydów w dawnych pruskich prowincjach wschodnich od XIX wieku po Shoah. Spotkanie zorganizował prof. Jörg Hackmann we współpracy z Niemieckim Instytutem Historycznym w Warszawie, a wzięli w nim udział niemieccy i polscy naukowcy z rozmaitych placówek oraz studenci Uniwersytetu Szczecińskiego. Punktem wyjścia była obserwacja, że w kategoriach regionalnych i czasowych chodzi tu o obszar pośredni, objęty badaniami w mniejszym stopniu niż Niemcy w swoich obecnych granicach czy Polska w granicach Rzeczpospolitej szlacheckiej. Dotychczas intensywniej badano właściwie tylko Wrocław, a na temat takich miast jak Szczecin nie ma – poza deportacją w 1940 roku – praktycznie żadnych badań; były one poświęcone głównie żydowskiej imigracji po zakończeniu wojny oraz emigracji do roku 1968. W tym kontekście prezentowano projekty już zrealizowane i planowane, dyskutowano o zasobach źródeł i podejściach metodologicznych oraz formułowano zainteresowania badawcze. W sumie okazało się po pierwsze, że badań nad żydowskim życiem w pruskich prowincjach wschodnich nie ogranicza niedostateczna ilość źródeł, natomiast spory problem stanowią sprawy językowe. Środkiem zaradczym może być jednak współpraca międzynarodowa. Po drugie, wskazane jest sięganie po źródła (auto-)biograficzne, które zwłaszcza w formie wywiadów nie były jeszcze w odpowiednim stopniu wykorzystywane do zdobywania informacji. Po trzecie, wskazano na szanse wynikające z cyfryzacji dokumentów pisemnych i fotografii. Po czwarte wreszcie, zamanifestowała się waga zainteresowania rzeczywistością społeczną – choćby w postaci rekonstrukcji Nowej Synagogi w Kaliningradzie czy dokumentowania i ocalania kultury żydowskiej (przede wszystkim cmentarzy). Zazębianie się lokalnej polityki pamięci z badaniami niemieckich i polskich bądź międzynarodowych naukowców rodzi szanse na pogłębienie prac w tej dziedzinie. Bardziej szczegółowo omówiono perspektywy badawcze dotyczące Szczecina. Z uwagi na stan badań i dostępnych źródeł najbliższym celem jest opracowanie sytuacji ludności żydowskiej przed aryzacją i deportacjami w 1938 i 1940 roku. Uzgodniono wymianę informacji o obecnych i przyszłych projektach, do której mają być włączane także inne zainteresowane placówki i naukowcy.