Sublokatorka – metafory i światy społeczne w powieści

Powieść Sublokatorka Hanny Krall, która ukazała się w emigracyjnym wydawnictwie Libella w Paryżu w 1985 roku, była tematem wykładu, wygłoszonego 29 kwietnia w Wilnie w cyklu „Wykładów poniedziałkowych”. Są one organizowane przez filię warszawskiego NIH w Wilnie we współpracy z Uniwersytetem Wileńskim i Litewskim Instytutem Historycznym.

Wykładem zatytułowanym „Być sublokatorem. O metaforach i światach społecznych”, wpisującym się w kontekst bieżących debat wokół tak zwanej polskiej ustawy o Holokauście, prof. dr Yfaat Weiss, dyrektor Instytutu im. Szymona Dubnowa w Lipsku, chciała zachęcić do ponownej lektury tej słynnej powieści.

Pokazała, że Sublokatorka ma charakter na poły autobiograficzny, może być więc opisywana jako połączenie elementów autobiograficznych i autofikcjonalnych. Zdaniem izraelskiej historyczki książka była inspirowana historią życia samej autorki, która przeżyła drugą wojnę światową, ukrywając się u różnych polskich rodzin.
Powieść opowiada o dwóch głównych postaciach: sublokatorce Marcie, ukrywanej jako dziecko w mieszkaniach polskich rodzin, i Marii, córce jednej z tych polskich rodzin. Wykładowczyni zademonstrowała ponadto, że Marta i Maria nie są postaciami całkowicie odrębnymi, lecz odzwierciedlają rozdwojenie osobowości i podwójną tożsamość bohaterki.

Weiss argumentowała, że publikacja Hanny Krall jest bardzo silnie osadzona w polskim kontekście historycznym, co stanowi barierę w lekturze dla czytelników spoza Polski. Powstanie Warszawskie z 1944 r., kampania antysemicka z 1968 r. oraz późniejsze wydarzenia w komunistycznej Polsce to wszystko części świata tej powieści.

Dyskusja z publicznością skupiła się na zagadnieniu odmiennej recepcji Sublokatorki w Polsce, Niemczech i Izraelu. Słuchacze interesowali się również odrębnością tej powieści w kontekście innych utworów literackich autorki.

Yfaat Weiss jest historyczką wykładającą na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie i Uniwersytecie Lipskim oraz dyrektorem Instytutu Leibniza Żydowskiej Historii i Kultury im. Szymona Dubnowa w Lipsku. Do jej licznych publikacji należą: Lea Goldberg. Lehrjahre in Deutschland 1930–1933 (Göttingen 2012) oraz Verdrängte Nachbarn. Wadi Salib und Haifas enteignete Erinnerung (Hamburg 2012).