Świadectwa teraźniejszości - Warsztaty w warszawskim NIH o dokumentowaniu rosyjskiej agresji na Ukrainę

Warsztaty „Witnessing the Now” zgromadziły w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie uczestników inicjatyw dokumentujących trwającą rosyjską agresję na Ukrainę. Dyskusje w dniach 27 i 28 maja skupiały się na etycznych i metodycznych wyzwaniach pracy z uchodźcami relacjonującymi pierwsze tygodnie napaści i późniejszą przemoc. Podczas warsztatów, zorganizowanych wspólnie z Centrum Historii Miejskiej we Lwowie, szkockim Uniwersytetem St. Andrews oraz Instytutem Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, położono główny nacisk na rozpoczętą już pracę dokumentacyjną na Ukrainie. W wyniku rozszerzania strefy rosyjskich działań wojennych wiele milionów obywateli Ukrainy stało się tam uchodźcami wewnętrznymi. Natalia Otriszczenko opowiedziała o pracy Centrum Historii Miejskiej, które przeprowadziło na zachodniej Ukrainie już kilkadziesiąt wywiadów życiorysowych. Małgorzata Łukianow i Anna Wylegała wspierają ten projekt ze strony Polskiej Akademii Nauk, dzięki czemu wywiady można przeprowadzać także w Polsce. Kijowska dziennikarka Natalia Patrikiejewa produkuje wraz ze stowarzyszeniem After the Silence podcasty z głosami ofiar wojny. Victoria Donovan i Diana Vonnak zajmują się na Uniwersytecie St. Andrews kontekstualizacją dokumentacji wojny, która obecnie toczy się na Ukrainie, na szerszym tle badań nad przemocą i traumą. Iryna Kashtalian z Uniwersytetu Bremeńskiego opowiedziała o działalności Białoruskiego Archiwum Historii Mówionej w zakresie dokumentowania masowych protestów w 2020 roku i późniejszego exodusu z Republiki Białorusi. Alexandre Germain i Machteld Venken z Uniwersytetu Luksemburskiego zademonstrowali, jak dzięki technologiom humanistyki cyfrowej można archiwizować pliki dźwiękowe z wywiadami życiorysowymi, automatycznie przetwarzać je w tekst i indeksować. Taras Nazaruk z Centrum Historii Miejskiej wyjaśnił, jak można obecnie archiwizować kanały na Telegramie. W dyskusji panelowej „Facing Violence, When, Why and How to Document Violence” Natalia Aleksiun przypomniała doświadczenia historyczne prześladowanych Żydów, którzy jeszcze podczas Holokaustu dokumentowali w okupowanej przez Rzeszę Niemiecką Polsce sytuację ludności żydowskiej. „Nie byli oni wtedy jeszcze nawet ocalonymi, wielu z nich nie dożyło końca wojny” – podkreśliła Aleksiun, przypominając o znaczeniu dokumentów, gromadzonych w Archiwum Ringelbluma w Getcie Warszawskim, a od lata 1944 roku przez Żydowskie Komisje Historyczne. Moderator Felix Ackermann podkreślał, że odniesienie do Shoah nie oznacza automatycznego zrównywania II wojny światowej z wojną prowadzoną obecnie na Ukrainie. Porównywalne jest jednak jego zdaniem to, że w lipcu 1944 roku tak samo jak dziś nie można było przewidzieć, jak długo potrwają jeszcze walki. Drugiego dnia warsztatów uczestnicy dyskutowali o przyszłej współpracy w dokumentowaniu rosyjskiej agresji w kooperacji z Centrum Historii Miejskiej.