Wojna jako siła kreatywna – drogi Europy do współczesności

Wykład na temat „Siła kreatywna wojen w dziejach Europy” wygłosił 26 września w Pradze prof. Dieter Langewiesche z Tybingi. Podczas imprezy, zorganizowanej wspólnie przez miejscową filię warszawskiego NIH, monachijskie Collegium Carolinum oraz Instytut Masaryka i Archiwum Czeskiej Akademii Nauk historyk przedstawił rezultaty swoich najnowszych badań, a zarazem swoją niedawno wydaną książkę Der gewaltsame Lehrer. Europas Kriege in der Moderne (Monachium 2019).

Prof. Langewiesche rozpoczął wykład od wysunięcia tezy, że bez obecności wojen w historii nie dochodziłoby ani do postępu w ludzkim współistnieniu, ani do udanych rewolucji czy procesów demokratyzacji. Również silne państwa nie zdołałyby się ukształtować bez działań wojennych. Zdaniem uczonego to doświadczenie wyjaśnia, dlaczego w XIX wieku aprobowano wojnę jako instrument działania politycznego. Dwudziestowieczne wojny były ponadto usprawiedliwiane wiarą, że stoi się po stronie postępu. W opinii autora każda forma tworzenia państw nadal wymagała przemocy, dlatego również dekolonizacja przebiegała jako łańcuch aktów przemocy i wojen. Własne niepodległe państwo było tym samym postrzegane jako cel postępu, uprawomocniający wojnę i inne formy przemocy. Wojna miała wymuszać postęp, przełamując blokady i jednocząc ludzi wokół wspólnego celu.

W dalszej części wykładu Dieter Langewiesche zajął się zagadnieniem, z jakich powodów, w jakich zamiarach i z jakimi wynikami były prowadzone europejskie wojny od XVIII wieku. Podczas wojny naród przeobraża się jego zdaniem we wspólnotę na śmierć i życie oraz aspiruje do działania w charakterze podmiotu zbiorowego. Naród jako wspólnota wartości staje się podczas wojny wspólnotą walki i ofiary.

Na zakończenie wykładowca zajął się wyjątkową pozycją wydarzeń z roku 1989 w dziejach świata. Uznał, że pokojowe rewolucje związane z rozkładem Związku Radzieckiego były odstępstwem od tej krwawej wojennej reguły historii.