Zakazany owoc. Życie seksualne a Kościoły w Europie Środkowo-Wschodniej na przestrzeni wieków

Od początku swojego istnienia chrześcijaństwo ze swoim jasnym podziałem zachowań seksualnych na właściwie i „nierządne” usiłowało kształtować życie erotyczne wiernych. Kościoły różnych wyznań wykorzystywały w tym celu cały wachlarz środków – kazania, katechezę, pokuty, klątwy i inne kary. Organizatorzy konferencji – dr Jaśmina Korczak-Siedlecka i dr Michael Zok z NIH w Warszawie postawili sobie za cel uchwycenie perspektywy oddolnej wobec tych działań – na ile wierni w różnych epokach stosowali się do tych nauk, na ile zinternalizowali oni moralność chrześcijańską jako własny system norm? Na konferencję zaproszono specjalistów od różnych epok i dziedzin, nie tylko historyków, lecz także teologów, socjologów, etnologów. Badacze z Polski, Niemiec, Ukrainy, Czech, Węgier i USA wygłosili w sumie 18 referatów.

Konferencję rozpoczął 22 listopada Klaus van Eickels, który w swoim wykładzie przedstawił ewolucję nauczania Kościoła Katolickiego na temat seksu od średniowiecza do XX wieku. Właściwe obrady rozpoczęły się 23 listopada. Tematem przewodnim tego dnia było rozmijanie się praktyki życia codziennego w sferze seksualnej z zasadami postulowanymi przez księży. Każda sekcja dotyczyła innej grupy społecznej: poczynając od kleru poprzez elity aż do wastw ludowych. Pierwszy panel pokazał, że już sami duchowni mieli problem z dostosowaniem się do głoszonych przez siebie nauk. Zjawisko to nie zmieniało się z czasem, co wykazały referaty na temat konkubinatów w średniowieczu oraz stosunków homoseksualnych kleru w czasach najnowszych. Następna sesja dowiodła, że wśród świeckich elit miał miejsce ten sam fenomen – czy byli to średniowieczni monarchowie czy kręgi wyższych urzędników czasów Belle Epoque, nielegalne stosunki hetero- i homoseksualne były swego rodzaju normą. W kolejnym panelu zaprezentowano cztery referaty dotyczące ludności wiejskiej, każdy obejmujący inny zakres chronologiczny. Pokazały one wyraźnie, że pomimo kilkuset lat implementacji moralności chrześcijańskiej, przedmałżeńskie stosunki seskualne na wsi były powszechnie akceptowane, a kult maryjny nie przełożył się w praktyce na przyznawanie dziewictwu szczególnej wartości.

Następny dzień konferencji poświęcony był wybranym zagadnieniom życia seksualnego w stosunku do nauki różnych kościołów chrześcijańskich. Najpierw podjęto temat prawa – relacji między ustawodastwem kościelnym a świeckim; skupiono się zwłaszcza na problemie impotencji jako podstawy do oficjalnego rozwiązania małżeństwa. Choć w trakcie całej konferencji odnoszono się do wielu obrządków chrześcijańskich, to w sposób szczególny poświęcono uwagę relacjom międzywyznaniowym w następnym panelu. Poruszono kwestie odmienności w nauczaniu, prawnych regulacji stosunków między partnerami różnych konfesji oraz społecznego nastawienia do związków mieszanych. Wyjątkowo też wykroczono poza chrześcijaństwo, by poruszyć kwestię ludności wyznania mojżeszowego. Natomiast tematem ostatniej części konferencji był wpływ nauczania kościelnego na sytuację kobiet, i choć zagadnienie to przewijało się przez wszystkie panele w odniesieniu do różnych epok i okoliczności, to tym razem skupiono się na historii najnowszej i charakterystycznych dla tych czasów problemów, na przykład aborcji.

Konferencja Zakazany owoc pokazała, że we wszystkich epokach w chrześcijańskiej Europie codzienność szerokich warstw ludności bardzo odbiegała od norm postulowanych przez duchownych. Pomimo kościelnych, społecznych oraz państwowych środków przymusu stosowanych od stuleci nigdy nie udało się wykluczyć z życia społecznego praktyk potępianych przez Kościoły. Jednocześnie docenić należy przemożny wpływ chrześcijańskiej etyki seksualnej na wiele sfer ludzkiego funcjonowania, w tym na przepisy prawa, szkolnictwo czy medycynę. Zagadnienie to jest wciąż bardzo aktualne wobec obecnej sytuacji politycznej i prawnej w Polsce, co tym bardziej umocnia w przekonaniu, że warto jest przeprowadzać szeroko zakrojone badania nad tą tematyką, żeby lepiej zrozumieć i przeszłość, i teraźniejszość.

24
kwi
Konferencja
Longue duree der Regionalitäten
Czytaj więcej