Przemoc: praktyki społeczne i struktury władzy
Ten cel badawczy łączy projekty, których przedmiotem są przejawy i rodzaje przemocy wychodzące poza praktyki czysto fizyczne. Naświetla on tę kwestię z różnych perspektyw treściowych i metodycznych, uwzględniających nie tylko analizę źródeł pisemnych lecz także ocenę świadectw materialnych i wizualnych. Jest też zorientowany ponadepokowo, dzięki czemu pozwala integrować porównania synchroniczne i diachroniczne. Wymierzanie przemocy jest w nim rozumiane jako praktyka społeczna, która dysponuje historycznie specyficznymi formami, jest wpisana w różnorodne układy sił oraz stanowi konstytutywny element porządków ekonomicznych.
Przykładem są tutaj chociażby różne formy pracy przymusowej, które jak czerwona nić przeplatają tkankę regionalnej historii Europy Środkowo-Wschodniej. Intensywnie dyskutowanym w Polsce przykładem jest historia ludowa, zogniskowana m.in. na przymuszaniu do pracy służebnej w polskich i litewskich majątkach ziemskich w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (Adam Leszczyński, Adam Wyżga i in.). Badania nad pracą przymusową mogą obejmować także handel niewolnikami, który odegrał znaczną rolę w procesie tworzenia państwa pierwszych Piastów i Przemyślidów. Koncepcje pracy przymusowej, handlu niewolnikami czy też „rynków przemocy” (Georg Elwert) umożliwiają połączenie podejść komparatystycznych i interdyscyplinarnych.
Zmienne praktyki przemocy w erze nowoczesności znajdują, począwszy od XIX wieku, odzwierciedlenie w rosnących liczbach ofiar wojen i ludobójstwa. Sprzyjał temu szybki rozwój przemysłu wojennego, którego zdobycze w coraz silniejszym stopniu uderzały w ludność cywilną, i fascynacja pseudonaukowymi ideologiami rasistowskimi, w tym zwłaszcza antysemityzm eliminatywny. Historia narodowego socjalizmu i okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej w połączeniu z Holokaustem jak również brutalne rządy stalinizmu w Europie Środkowo-Wschodniej były dla tego regionu kulminacją okrucieństwa, stanowiąc zarazem kluczowe doświadczenie transgraniczne we współczesnych dziejach przemocy. Również z perspektywy badań nad brutalnymi projektami homogenizacji etnicznej, które pozostawiły piętno na stosunkach międzynarodowych w tymże regionie, II wojna światowa stanowi ważny okres dla analiz dotyczących tematu przemocy.
Ten cel badawczy ma być inspiracją do rozpatrywania następujących tematów:
- związek pomiędzy przemocą a (brakującą) państwowością
- przemoc codzienna w przestrzeniach wiejskich i miejskich
- przemoc związana z procesami migracji i emancypacji
- dyskurs nad przemocą (strukturalną)
Das Projekt ist Teil des internationalen und interdisziplinären Forschungsvorhabens „Das globale Pontifikat von Pius XII.: Katholizismus in einer geteilten Welt. 1945–1958“, das sich mit der Rolle des Vatikans in der Wiederaufbauphase nach Ende des Zweiten Weltkriegs, den sich abzeichnenden Konflikten zwischen dem kapitalistischen Westen und dem kommunistischen Osten sowie den Entkolonialisierungsprozessen im globalen Süden beschäftigt. Im Rahmen des Teilprojektes werden die Politik des Heiligen Stuhls während der Liquidierung der griechisch-katholischen Kirchen und deren Folgen in der späten stalinistischen Periode untersucht. Dabei geht es um eine länderübergreifende vergleichende Perspektive mit besonderem Augenmerk auf die Verflechtungen in der Politik und die Auswirkungen globaler Trends auf die lokale Situation.
Um die komplexen Wechselwirkungen zwischen religiösen und politischen Aspekten zu erfassen, werden das vielfältige Engagement des Vatikans, seine Informationsquellen und seine diplomatischen Instrumente rekonstruiert. Von besonderem Interesse ist dabei die Frage, welches Bild der Vatikan von der sowjetischen Ukraine und der sowjetischen Religionspolitik hatte. Zudem werden die Untergrundpraktiken vor Ort, die der Vatikan teilweise unterstützte, teilweise aber auch missbilligte, untersucht.
In den Blick genommen werden außerdem formelle und informelle Interaktionen zwischen dem Vatikan und den kommunistischen Behörden bezüglich der Gläubigen der aufgelösten griechisch-katholischen Kirche, insbesondere die Reaktion des Heiligen Stuhls auf den Bevölkerungsaustausch in den Grenzgebieten nach Kriegsende und die Operation „Weichsel“, unter deren Opfern auch Menschen mit griechisch-katholischem Bekenntnis waren.
Aktualności
gru
Nowa publikacja: Horst Bredekamp: Akt obrazu
Pierwszy polski przekład książki Der Bildakt Horsta Bredekampa, profesora…
gru
Nowa publikacja: The Circle of Life Birth, Dying, and the Liminality of Life in Modern Times
In modern societies, secularisation, scientification, and rationalisation have…
paź
