Przemoc: praktyki społeczne i struktury władzy
Zespół badawczy realizuje projekty, których przedmiotem są przejawy i rodzaje przemocy wychodzące poza czysto fizyczne praktyki. Naświetla on tę kwestię z perspektywy różnych epok i metod, uwzględniając nie tylko analizę źródeł pisanych, lecz także świadectwa materialne i wizualne. Zespół analizuje przemoc jako historycznie zróżnicowane praktyki społeczne, wpisane w różnorodne relacje władzy i konstytutywne dla porządków ekonomicznych.
Przykładem badanych praktyk przemocy są formy pracy przymusowej, które charakteryzują różne epoki historii Europy Środkowo-Wschodniej. Intensywnie dyskutowanym w Polsce polem badawczym jest m.in. historia ludowa, zorientowana na przymuszaniu do pracy służebnej w polskich i litewskich majątkach ziemskich w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (m.in. Adam Leszczyński, Adam Wyżga). Podobne badania mogą obejmować także handel niewolnikami, który odegrał znaczną rolę w procesie tworzenia państwa pierwszych Piastów i Przemyślidów. Koncepcje pracy przymusowej, handlu niewolnikami czy też „rynków przemocy” (Georg Elwert) umożliwiają połączenie podejść komparatystycznych i interdyscyplinarnych.
Praktyki przemocy w okresie nowoczesności znajdują, począwszy od XIX wieku, odzwierciedlenie w rosnących liczbach ofiar wojen i ludobójstwa. Sprzyjał temu szybki rozwój przemysłu wojennego, którego zdobycze uderzały w ludność cywilną. Praktyki przemocowe wynikały także z XX-wiecznych fascynacji pseudonaukowymi ideologiami rasistowskimi, zwłaszcza antysemityzmem. Kulminacją okrucieństw w regionie był okres narodowego socjalizmu i okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej i Zagłady, jak również brutalne rządy stalinizmu. Z perspektywy badań nad brutalnymi projektami homogenizacji etnicznej, które pozostawiły piętno na stosunkach międzynarodowych w Europie środkowo-Wschodniej, II wojna światowa stanowi bez wątpienia centralny moment w historii regionu. Transgraniczne doświadczenia z tego okresu są kluczem do zrozumienia współczesnych dziejów przemocy.
Zespół badawczy zajmuje się m.in. następującymi zagadnieniami:
- związek między przemocą a (brakującą) państwowością,
- przemoc codzienna w przestrzeniach wiejskich i miejskich,
- przemoc związana z procesami migracji i emancypacji,
- dyskurs nad przemocą (strukturalną).
Sprawozdawczyni uczestniczy w międzynarodowym interdyscyplinarnym projekcie „Globalny pontyfikat Piusa XII: katolicyzm w podzielonym świecie. 1945–1958”, który skupia się na okresie powojennym i ma odpowiedzieć na pytania dotyczące roli Watykanu w fazie odbudowy po 1945 roku, w rysujących się konfliktach między kapitalistycznym Zachodem a komunistycznym Wschodem oraz w procesach dekolonizacji na globalnym Południu.
W ramach projektu cząstkowego ma zostać zbadana polityka Stolicy Apostolskiej w sprawie likwidacji Kościoła grekokatolickiego i jej konsekwencje u schyłku okresu stalinowskiego. Badaczka stosuje perspektywę międzynarodową, kładąc szczególny nacisk na wzajemne powiązania w polityce i oddziaływanie trendów globalnych na sytuację lokalną. Sprawozdawczyni planuje zrekonstruować różne formy zaangażowania Watykanu, jego źródła informacji i jego instrumenty dyplomatyczne, aby uchwycić złożone wzajemne oddziaływania aspektów religijnych i politycznych. Chciałaby ponadto zrozumieć stosowane na miejscu i wspierane lub niepochwalane przez Watykan praktyki działań podziemnych. Oprócz tego analizuje formalne i nieformalne interakcje między Watykanem a władzami komunistycznymi dotyczące wiernych rozwiązanego Kościoła grekokatolickiego (zwłaszcza reakcję Stolicy Apostolskiej na wymianę ludności na terenach pogranicza po wojnie i na operację „Wisła”, której ofiarami byli również grekokatolicy). Jednym z głównych celów jest zrekonstruowanie obrazu radzieckiej Ukrainy i radzieckiej polityki religijnej z perspektywy Watykanu.
Renaissance humanist thought challenged established social hierarchies inherited from previous eras. One of the most peculiar examples of this movement came from political thinkers campaigning for the reforms of social mores and customs. Andreas Fricius Modrevius (1503-1572), regarded as the most prominent Renaissance political thinker in the Kingdom of Poland, urged to introduce universal penalty for murder, without recourse to the status of either the victim or the perpetrator. This suggestion has been laid out in his works Lascius sive de poena homicidii (1543). Over time, this argument attracted attention of contemporaries from various countries. Some welcomed the suggestion with enthusiasm, others, including Jean Bodin (1530-1596), fiercely criticized it. Among Fricius‘ loyal followers the name of Andreas Volanus (1530-1610) stands out, most likely because of their religious convictions and similar educational experiences – both of them are alumni of Wittenberg university. Volanus reformulated Fricius‘ thesis in his political treatise De Libertate politica sive civili (1572) and introduced this idea to the Grand Duchy of Lithuania. Although his suggestion attracted criticism from political and religious opponents, including Piotr Skarga (1536-1612), the campaign achieved success and universal punishment for murder was enacted into law in the Third Lithuanian Statute (1588).
This is a study in cultural transfer of political ideas between Renaissance Poland, Lithuania, and Germany. The project engages with the arguments presented in both Fricius‘ and Volanus‘ from the perspective of Cambridge school of political thought and takes a comparative perspective to determine the novelty and reception of these arguments within the European context.
cze
