Dlaczego mennictwo pierwszych Piastów było gorzej rozwinięte niż mennictwo w sąsiednich krajach Europy środkowo-Wschodniej? Jaką wymowę mają jakość i ilość produkcji monetarnej w kontekście funkcjonowania państwa i mechanizmów sprawowania władzy? Wreszcie, dlaczego wybijano w ogóle monety? To ostatnie pytanie wydaje się być na pierwszy rzut oka trywialne, okazuje się mieć jednak o wiele większe znaczenie niż do tej pory w naukach humanistycznych zakładano. Nowsze badania sugerują, że geneza użycia kruszcu w Mezopotamii była związana nie tyle z powstaniem rynku, lecz raczej ustaleniem jednostek wartości potrzebnych do płacenia podatków.

Wychodząc z tego szerokiego założenia badawczego, projekt kontekstualizuje nierówności przestrzenne w Europie XI-XIII wieku, analizując adaptację monetarnych wzorców z zachodniej części kontynentu oraz ich wpływ na modernizację społeczeństwa piastowskiego. Konkurencyjna imitacja stanowoła przy tym mechanizm, dzięki któremu transfer wiedzy stawał się możliwy. W ten sposób książęta i królowie akumulowali kompetencje nieodzowne dla zwiększania dochodów. Dzięki nim z kolei władcy wzmacniali swoją pozycję w rywalizacji z innymi suweranami. Celem projektu jest porównanie Polski piastowskiej z obszarem Rzeszy, przy uwzględnieniu całego regionu rozciągającego się od Pragi po Liubice, słowiańską oadę znaną także pod pojęciem Alt-Lübeck.

Projekt koncentruje się na późnosocjalistycznej przestrzeni miejskiej. Zastanawiam się, jak struktury władzy i grupy marginalizowane oddziaływały na siebie w przestrzeni i czasie. Wychodzę z założenia, że przestrzenie miejskie odzwierciedlają dominujące wartości i pożądaną przez państwo organizację społeczną. Badanie pokazuje, w jaki sposób władza państwowa była projektowana na przestrzeń i jak ją kontrolowała.

Miasta socjalistyczne dążyły do stworzenia idealnego społeczeństwa, ale rzeczywistość odbiegała od nowoczesnych idei planistycznych. Projekt rzuca światło na tę rozbieżność między ideologicznymi celami socjalizmu a historyczną rzeczywistością. Ważnym zagadnieniem jest zrozumienie, w jaki sposób ludzie bez oficjalnie wyznaczonego miejsca w przestrzeni miejskiej wchodzili w kontakt z władzą państwową i reagowali na nią. W centrum uwagi znajdują się grupy marginalizowane, takie jak prostytutki i osoby queer, ale także osoby zajmujące się nielegalnym handlem. Grupy te opracowały własne strategie przetrwania i działania w przestrzeni miejskiej. Ich interakcje i konflikty z władzami państwowymi pokazują, w jaki sposób egzekwowano kontrolę społeczną, ale także jak się jej przeciwstawiano.

Projekt badawczy zapowiada nowe spojrzenie na dynamikę relacji władzy i interakcji społecznych w przestrzeni miejskiej. Przyczynia się do zrozumienia, w jaki sposób ideologiczne wyobrażenia zderzały się z praktyczną rzeczywistością oraz jakie strategie opracowały grupy marginalizowane, aby poruszać się w polu napięć między dostosowaniem a oporem. Poszerza to naszą wiedzę na temat mechanizmów społecznych i politycznych w późnosocjalistycznych miastach oraz ich dalszych przemian.

Warmia (niem.: Ermland) jest w pewnym sensie regionem prototypowym, a jednocześnie bardzo specyficznym. Co się tyczy warunków przyrodniczych, gospodarki i historii osadnictwa nie różni się zbytnio od sąsiadującuch z nią Mazur czy północnych i zachodnich obszarów Prus Wschodnich, jednakże w obrębie swoich granic wyjątkowo heterogeniczna. Z tego względu zachodzące tu procesy regionalizacji nadają się do badań makro- jak i mikrohistorycznych. Projekt skupia się na unikalnej w badaniach nad regionalizacją tezie o „regionie bez regionu”. Wychodzi ona nie tylko od postaci regionu ukształtowanego kulturowo i antropologicznie, ale od szczególnego przypadku, w którym materialne ramy odniesienia regionalizacji, powiązanie z określoną przestrzenią, zostały wielokrotnie mocno zmienione, a nawet zniszczone w wyniku politycznych przemian i przymusowej migracji. Region Warmii pozostał wszakże z jednej strony przestrzenią wyobrażoną, z drugiej zaś przestrzenią materialną ze zmienioną grupą odniesienia i zmienionymi odniesieniami kulturowymi. Projekt zapowiada nowe spostrzeżenia na temat struktur kształtowania mentalności w odniesieniu do przestrzeni, które mają dać nowy impuls tym badaniom.

Arbitralne wytyczenie granic między późniejszym biskupim księstwem warmińskim a państwem zakonu krzyżackiego spowodowało ostatecznie bezprecedensowy rozwój kulturowy, który stworzył Warmię jako region niezależny od istnienia podmiotu politycznego o tej samej nazwie. Rozpad jednostki politycznej i administracyjnej w 1772 r. oraz włączenie do struktur Królestwa Prus zbiegły się w czasie z początkiem epoki nacjonalizmu, kiedy to w wielu regionach Europy powstały nowe wzorce identyfikacji, czemu sprzyjało instytucjonalne kształtowanie się państw narodowych. Na Warmii brakowało tego katalizatora, ale mimo tego powstało samookreślenie i terytorialna definicja dawnego księstwa biskupiego jako naturalnego regionu, wyraźnie odrębnego od Prus. Ta regionalna tożsamość była tak silna, że wpłynęła zarówno na zachowania wyborcze w Republice Weimarskiej i stosunek do nazizmu, jak i po 1945 r. na samoświadomość wysiedleńców z „Ermlandu“ w Republice Federalnej Niemiec oraz nowej ludności polskiej w dawnych Prusach Wschodnich.

Projekt zajmuje się zatem szczegółowo strukturami kulturowymi, religijnymi i gospodarczymi oraz opartymi na nich mentalnościami we wczesnonowożytnej Warmii, aby na tej podstawie móc opisać i przeanalizować konfrontacyjne procesy regionalizacji w „okresie pruskim”. Rozwój sytuacji po cezurze 1945 roku postrzegany jest jako kontynuacja tych procesów regionalizacji w zupełnie nowych warunkach. Między innymi dzięki wyjątkowej longue durée procesów regionalizacji Warmia okazuje się regionem szczególnie cennym jako punkt odniesienia dla badań nad innymi regionami i wspiera międzyepokowe podejście NIH w Warszawie.

Czy na podstawie architektury i wytworzonej sztuki można odróżnić dany region od regionów sąsiednich? Czy pod tym względem można się doszukać cech szczególnych, który dałoby się określić? Czy cechy te instrumentalizowano jako nieodzowne elementy reprezentacji elit? Czy też przynależność regionalna nie odgrywa zauważalnej roli?

To niektóre spośród głównych zagadnień niniejszego projektu z zakresu historii sztuki, skupiającego się na badaniu architektury i zabytków sztuki. Podstawą badania są łącznie 23 księstwa, które od początku XIV do połowy XVI wieku były władanymi odrębnie terytoriami: księstwo opolskie, raciborskie i bytomskie oraz powstałe na ziemiach należących pierwotnie do nich księstwa kozielskie, niemodlińskie, strzeleckie, gliwickie, głogóweckie, toszeckie, wodzisławskie i siewierskie. Kolejne to księstwo cieszyńskie i utworzone tu księstwa oświęcimskie, zatorskie i bielskie oraz księstwo opawskie z księstwami bruntalskim, głubczyckim i karniowskim. Z tego ostatniego wydzielono jeszcze księstwo rybnickie. Ponadto analiza ma dotyczyć także regionów Pszczyny i Prudnika. Szczególny przykład stanowi księstwo nyskie, które należało do biskupów wrocławskich, posługujących się tytułem książęcym.

Celem projektu jest w pierwszej kolejności przedstawienie procesów regionotwórczych w regionie Górnej Odry na podstawie ewaluacji wydarzeń historycznych. W drugim etapie analizy zachowanej architektury i zabytków sztuki z punktu widzenia historii sztuki posłużą do krytycznego przyjrzenia się zagadnieniu, czy – a jeśli tak, to w jaki sposób – można stwierdzić szczególne cechy regionalne poszczególnych księstw, jak należy je interpretować jako części Górnego Śląska oraz jakie były ich związki z regionami sąsiednimi. Precyzyjne ujęcie zagadnienia transferu sztuki ma zaś przynieść odpowiedź na kluczowe w obszarze badawczym 2 pytania o mechanizmy zjawisk asymilacji i różnicowania się produkcji artystycznej.