Żydzi i mieszczanie w Polsce przedrozbiorowej (Warszawa, 29.09.-1.10.2002 r.)
Nie ma historii Polski bez historii Żydów
i nie ma historii Żydów bez historii Polski
(Jakub Goldberg)
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, wspierany przez Department of Jewish History na uniwersytecie w Haifie (Izrael) i Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie zaprasza na międzynarodową konferencję o historii Żydów i mieszczan w Polsce przedrozbiorowej. Celem konferencji jest wzmocnienie dialogu miedzy "historią Żydów" a "historią ogólną", a w szczególności pomiędzy historykami badającymi tę problematykę w Polsce i zagranicą.
Żydzi i mieszczanie wspólnie stworzyli element miejski w społeczeństwie polskim. Łączyła ich pewna odrębność w stosunku do przeważnie "wiejskich" społeczności - szlachty i chłopstwa. Łączyły ich również starania o uzyskanie przychylności i przywilejów ze strony "narodu politycznego", tj. króla i szlachty. Ważnym czynnikiem dla rozwoju obu społeczności była migracja, jako immigracja z innych krajów lub jako wymiana między poszczególnymi regionami Rzeczpospolitej. Obie grupy wytworzyły w tym czasie, każda na swój sposób, tożsamość miejską i były też przez innych identyfikowani z miejską przestrzenią. W czasach nowożytnych społeczność żydowska rozwijała się (przeważnie) spokojnie i urosła do rangi najważniejszego centrum Żydostwa aszkenazyjskiego, zarówno pod względem demograficznym jak i kulturowym. Mieszczaństwo, z drugiej strony, znalazło się w dużej mierze w cieniu kultury szlacheckiej i jej ideologii sarmackiej; aż do początków industrializacji (koniec XVIII wieku) również ekonomiczna pozycja mieszczan była raczej słaba.
Celem konferencji jest stworzenie ram do wspólnych refleksji nad podobieństwami i różnicami pomiędzy obu społecznościami, aby otworzyć nowe perspektywy dla przyszłych studiów w obu dziedzinach historiografii. Ponieważ nie da się zbadać historii Żydów i mieszczan w izolacji, organizatorzy są przekonani, iż podejście porównawcze umożliwia wypracowanie nowych i ciekawych impulsów do zbadania historii przestrzeni miejskiej jak również do dziejów Żydów polskich i w ten sposób także do historii Polski.
Miejscem obrad jest Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie. Językami konferencji będą polski i angielski (z tłumaczeniem symultanicznym).
Program konferencji
Żydzi i mieszczanie w dawnej Rzeczypospolitej
Niedziela, 29 IX 2002 r.
14.00 - Otwarcie konferencji: Klaus Ziemer (Niemiecki Instytut Historyczny)
Słowo powitalne:
Feliks Tych (Żydowski Instytut Historyczny),
Adam Teller (Uniwersytet w Haifie)
14.30 - Jürgen Heyde, Warszawa: Wprowadzenie do konferencji
14.45 - Adam Teller, Haifa: The Shtetl as an Arena of Polish-Jewish Integration in the 18th Century [Sztetl jako miejsce integracji polsko-żydowskiej w XVIII w.]
15.30-16.00 Przerwa na kawę
16.00 - Jadwiga Muszyńska, Kielce: Żydzi i mieszczanie w miastach królewskich Rzeczypospolitej. Kozienice w końcu XVIII w.
16.45 - Jacek Wijaczka, Kielce: Kupcy żydowscy i chrześcijańscy a szlachta w dawnej Rzeczypospolitej
17.30 Przerwa
19.00 - Jakub Goldberg, Jerusalem: Miasto - Żydzi - mieszczanie w I Rzeczypospolitej (wykład publiczny)
Poniedziałek, 30 IX 2002 r.
9.15 - Elchanan Reiner, Tel-Aviv: Some Insights on the transition from the Medieval Ashkenazi to the 16th Century Polish Jewish Community [Uwagi o procesie transformacji od średniowiecznej gminy aszkenazyjskiej do żydowskiej gminy w XVI-wiecznej Polsce]
10.00 - Magdalena Teter, Middletown: Kilka uwag na temat podziałów społecznych i religijnych pomiędzy Żydami i Chrześcijanami we wschodnich miastach dawnej Rzeczpospolitej w czasach nowożytnych
10.45-11.15 Przerwa na kawę
11.15 - Leszek Hondo, Kraków: Żydzi i mieszczanie w prywatnym mieście Tarnowie w XVI i XVII wieku
12.00 - Jarosław Dumanowski, Toruń: Lubraniec w XVIII w. Żydowskie miasteczko i stolica magnackich włości
12.45-14.30 Przerwa na obiad
14.30 - Adam Kaźmierczyk, Kraków: Żydzi w miastach prywatnych a sądownictwo miejskie w XVII-XVIII w. w Koronie
15.15 - Anna Michałowska, Warszawa: Społeczność żydowska a indywiduum (tytuł roboczy)
16.00-16.30 Przerwa na kawę
16.30 - Hanna Zaremska, Warszawa: Rachela Fiszel - żydowska wdowa w średniowiecznym Krakowie
17.15 - Cezary Kuklo, Białystok: Kobiety w życiu społeczno-gospodarczym miast Polski przedrozbiorowej
Wtorek 1 X 2002 r.
9.15 - Edward Fram, Beer-Sheba: Jews’ and Christians’ Stereotypes and Fears of Each other [Żydzi i Chrześcijanie - wzajemne stereotypy i obawy]
10.00 - Edmund Kizik, Gdańsk: Mieszczaństwo gdańskie wobec Żydów w XVI-XVIII w.
10.45-11.15 Przerwa na kawę
11.15 - Jan Doktór, Warszawa: Mieszczanie i Żydzi w dziennikach misjonarzy Institutum Judaicum w Halle i Brüder Gemeinde w Herrenhut
12.00 - Judith Kalik, Jerusalem: Church’s involvement in the Contacts between Jews and Burghers in the 17th-18th Centuries Polish-Lithuanian Commonwealth [Rola kościoła w kontaktach między Żydami a mieszczanami w Rzeczypospolitej w XVII-XVIII w.]
12.45-14.30 Przerwa na obiad
14.30 - Panel: Żydzi i mieszczanie w dawnej Rzeczypospolitej (Krystyna Zieńkowska / Monika Richarz / Jakub Goldberg)
Dyskusja końcowa
Osoba odpowiedzialna za konferencję: dr Jürgen Heyde
Wykład i seminarium z udziałem prof. Jaworskiego są odwołane z powodu choroby!