Wystawa opowiada o niemieckiej okupacji z perspektywy architektury i życia codziennego w ustanowionym przez Niemców w 1939 roku Warthegau (Kraju Warty). Nowy porządek wprowadzany podczas II wojny światowej miał skutkować całkowitą germanizacją zajętego obszaru. Architektura była jednym z kluczowych narzędzi realizacji tej polityki i ramą dla funkcjonującej pod okupacją społeczności. Plany i działania niemieckich decydentów były rozpowszechniane za pośrednictwem prasy, radia i kin, by potęgować iluzje wszechwładzy.
Nie bez powodu Centrum Kultury ZAMEK podejmuje ten temat. Nasza siedziba, dawny zamek cesarski Wilhelma II, był jednym z obiektów przebudowanych i adaptowanych zgodnie z wytycznymi władz okupacyjnych. Stacjonował tu namiestnik, gauleiter Arthur Greiser, realizujący plan stworzenia wzorcowego okręgu, który miał służyć jako przykład do naśladowania na kolejnych zdobywanych przez Rzeszę ziemiach. Docelowo zamek miał się stać jedną z siedzib Hitlera. Wnętrza budowli są odzwierciedleniem dążeń okupantów, tytułowych iluzji totalnej władzy.
Opowieść o okupowanych i okupantach rozpoczyna się na wystawie symbolicznym zestawieniem eksponatów. Wymownym tłem dla pozostałości zniszczonych przez Niemców budynków i pomników jest nazistowska mapa Warthegau.
Dużą część ekspozycji stanowią obiekty ukazujące, jak wiara przywódców Rzeszy w zwycięstwo umacniała się w śmiałych wizjach przyszłości pod ich rządami. Podobne do siebie miasta i wsie miały być zamieszkane przez społeczności niemieckie, funkcjonujące w zgodzie z zasadami narodowego socjalizmu. Prezentowane plany, mapy, fotografie, dzieła sztuki oraz przedmioty codziennego użytku mówią o okupacji niemieckiej nie tylko z perspektywy władzy, ale także lokalnej ludności. Jest to relacja zarówno o tragicznych losach Polaków, Żydów i innych grup narodowych, jak i o codzienności Niemców sprowadzanych na opanowane ziemie. Eksponaty pochodzą w większości z polskich muzeów, a ponadto z niemieckich i austriackich archiwów oraz zbiorów prywatnych.
W 2025 roku minie 80 lat od zakończenia II wojny światowej. „Iluzje wszechwładzy” przypominają, jak ważne jest wyciąganie wniosków z historii. Refleksja ta nieodłącznie towarzyszy wystawie, a w sposób szczególny podejmuje ją – integralna z koncepcją ekspozycji – instalacja artystyczna Izy Tarasewicz. Praca artystki, stworzona w przestrzeni planowanej jako gabinet Hitlera, jest wieloznacznym komentarzem do historii dawno minionej, a zarazem do tej, która rozgrywa się na naszych oczach.
kuratorka: Aleksandra Paradowska
aranżacja: Wojciech Luchowski
identyfikacja wizualna: Piotr Kacprzak
współpraca kuratorska: Annika Wienert
konsultacje historyczne: Christhardt Henschel, Katarzyna Woniak
redakcja tekstów na wystawie: Sylwia Kordylas-Niedziółka
produkcja: Bartosz Wiśniewski
autorka instalacji site specific w Sali Kominkowej: Iza Tarasewicz
audioprzewodnik, udźwiękowienie w Sali Wystaw, słuchowisko: FONORAMA
tłumaczenie opowiadania „Żółty węgiel” Zygmunta Krzyżanowskiego: Jerzy Czech
organizator: Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu
partnerzy: Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, Fundacja im. Maxa Webera
Wystawę współfinansowano ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
