Kiedy 24 lutego 2022 r. Rosja zaatakowała Ukrainę, wśród pierwszych poszkodowanych byli mieszkańcy Czernihowa. To staroruskie miasto nad Desną położone blisko granicy białoruskiej i rosyjskiej odgrywa kluczową rolę w obronie Kijowa, ponieważ od wschodu i północnego wschodu blokuje dostęp do stolicy. Chcąc zająć Kijów, Rosjanie nie mogli ominąć Czernihowa. Innej drogi w tym kierunku nie ma. Przez 38 dni żołnierze rosyjscy nie potrafili przebić się przez obronę wokół miasta. Bombardowali je, próbowali wywołać w mieście katastrofę humanitarną, ale nie byli w stanie pokonać oporu Ukraińców. Trzon obrony militarnej Czernihowa i okolic stanowiła elitarna 1. Samodzielna „Siwerska” Brygada Pancerna. Ludność cywilna, która pozostała na miejscu, nieustannie pomagała sobie nawzajem i wojsku. Ci, którzy wyjechali, organizowali transporty humanitarne z różnych regionów Ukrainy i z zagranicy.
Wystawa jest fotograficznym raportem, kronikarskim zapisem z pierwszych dni wojny w Czernihowie. Obecnie w mieście, które powoli powraca do życia, trwa liczenie strat, sięgających miliardów dolarów. W regionie Czernihowa zniszczonych zostało ponad 600 km dróg oraz 16 mostów i wiaduktów. Wstępnie szacuje się, że odbudowa miasta i okolic może potrwać do 50 lat.
Walentyn Bobyr i Władysław Sawenok udokumentowali pierwsze dni agresji rosyjskiej w ich rodzinnym mieście. Obrazy zbombardowanych budynków mieszkalnych, obiektów edukacyjnych i sportowych, instytucji kultury, siedziby administracji lokalnej stały się inspiracją do wystawy.
Ze względu na unikalne w tej części Europy zabytki architektury, których historia sięga jeszcze czasów Rusi Kijowskiej, przed wojną krajowi i zagraniczni turyści chętnie odwiedzali prawie 300-tysięczny Czernihów. W mieście zachowały się średniowieczne obiekty sakralne: cerkiew św. Paraskiewy, sobór św. Borysa i Gleba, sobór Przemienienia Pańskiego. W wyniku rosyjskiego ostrzału zniszczone zostały m.in. szkoły, biblioteki, baza narciarska ukraińskiej kadry olimpijskiej w biathlonie. 6 marca 2022 r. prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski nadał Czernihowowi tytuł miasta-bohatera.
Inwazja Federacji Rosyjskiej na niepodległą od ponad 30 lat Ukrainę spotkała się ze zdecydowaną reakcją państw zachodnich. Poza nałożeniem sankcji na agresora, społeczność międzynarodowa ruszyła z pomocą humanitarną dla dotkniętej wojną ludności cywilnej, a instytucje naukowe zaoferowały programy stypendialne dla naukowców, którzy ze względu na toczącą się wojnę nie są w stanie prowadzić badań. Wśród nich jest Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie (NIH), który 1 kwietnia 2022 r. uruchomił projekt Perspektywa Badawcza Ukraina. Poza długookresowymi stypendystami, w murach Pałacu Karnickich regularnie goszczą krótkookresowi stypendyści z Ukrainy.
Jednym ze stypendystów NIH jest dr Wołodymyr Pylypenko, historyk związany z Czernihowskim Państwowym Uniwersytetem Pedagogicznym. Czernihów to jego miasto rodzinne, a także miejsce aktywności naukowej i pozaakademickiej. Stypendysta przekazał NIH zdjęcia od zaprzyjaźnionych fotografów.
Walentyn Bobyr – fotograf, naukowiec, wolontariusz
Ur. w 1983 r. w Czernihowie, absolwent Czernihowskiego Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Tarasa Szewczenki. Równolegle z nauką i pracą w Regionalnym Państwowym Archiwum rozwijał swoją pasję fotograficzną. Jego zdjęcia ilustrują reportaże w gazetach, na portalach internetowych, a także wykorzystywane są w książkach. Współpracował m.in. z Centrum Informacji Turystycznej w Czernihowie. Po napaści zbrojnej Rosji na Ukrainę profesjonalnie udokumentował zniszczenia rodzinnego miasta.
Władysław Sawenok – dziennikarz, pisarz, fotoreporter
Ur. w 1959 r. we wsi Liski na Czernihowszczyźnie. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa Kijowskiego Uniwersytetu Państwowego im. Tarasa Szewczenki. Dziennikarz lokalnych mediów w Czernihowie. Przygotowywał reportaże z życia obwodu czernihowskiego dla ukraińskiego serwisu BBC, rosyjskiego kanału telewizyjnego RTR, ukraińskich kanałów telewizyjnych „Vikna”, TK „Gravis”, ICTV, „Novy Kanal”, „Street TV”, STB, „1+1”. W 1989 r. współtworzył Regionalne Towarzystwo Języka Ukraińskiego im. T. Szewczenki. W 1992 r. był współzałożycielem Czernihowskiego Związku Literackiego oraz sekretarzem czasopisma „Literacki Czernihów”. Laureat nagrody „Dziennikarz Roku 2000” przyznawanej przez Czernihowski Media Club.
Kuratorzy wystawy
Beata Jurkowicz
Kinga Wołoszyn-Kowanda
Wołodymyr Pylypenko
Opracowanie graficzne
Lech Rowiński (Beton)
Organizacja
Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
we współpracy z Ośrodkiem Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich w Warszawie
Wystawa czynna codziennie od 11 maja 2023 roku do 30 czerwca 2023 roku w godzinach 10.00-18.00 w siedzibie Ośrodka Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich w Warszawie, ul. Dobra 55, Warszawa, korytarz na III piętrze.
