Praca znaczyła życie! Ta reguła odnosiła się do większości Żydów w gettach podczas II wojny światowej. Kto nie pracował, w zasadzie rzadko miał szansę zapewnienia sobie minimum potrzebnego do przeżycia. Z punktu widzenia niemieckich okupantów, osoby nie pracujące były tylko nieproduktywnymi konsumentami żywności i w związku z powyższym miały być przeznaczone jako pierwsze do deportacji do obozów zagłady. Praca miała zatem zasadnicze znaczenie w życiu mieszkańców getta.
W serii “Pojedyńcze publikacje NIH w Warszawie” Jürgen Hensel i Stephan Lehnstaedt zaprezentowali tom zbiorczy, który po raz pierwszy przedstawia całościowo zagadnienie pracy w gettach na wszystkich terenach Europy Wschodniej podczas okupacji niemieckiej. 18 historyków z Niemiec, Polski, Izraela i Niemiec analizuje z perspektywy ofiar zależność pomiędzy rachunkiem ekonomicznym, a polityką eksterminacji i wkład mieszkańców gett w gospodarkę okupacyjną. Przedstawiono też intencje lokalnych decydentów władz okupacyjnych oraz instytucji dotyczące wyzysku i mordu na “ich” Żydach, a także kolektywne i indywidualne strategie przetrwania.
W okresie powojennym zagadnienie pracy w gettach jest podejmowane w tej książce w kontekście zadośćuczynienia finansowego - od 2002 r. przyznawane są tzw. renty za pracę w gettcie. Poprzez podejście interdyscyplinarne autorzy zastanawiają się z perspektywy socjopsychologicznej jakie znaczenie miał aspekt “dobrowolności” przystąpienia wtedy do takiej pracy (jest to formalny, prawny warunek umożliwiający staranie się w sądach o taką rentę) w życiu Ocalałych i w ich narracji o cierpieniu, którego doznali podczas Zagłady. W publikacji pokazano prawne zawiłości postępowań odszkodowawczych w sądach z którymi musieli zmierzyć się Ocaleni, a także zanalizowano różne formy pracy i sposób w jaki była zorganizowana na terenach getta.
Arbeit in den nationalsozialistischen Ghettos, red. Jürgen Hensel i Stephan Lehnstaedt, [Einzelveröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts Warschau, t. 29], Osnabrück 2013, 435 s.,EUR.39,80, ISBN 978-3-938400-92-0. Książka dostępna również jako E-Book: www.e-cademic.de
