Praca przymusowa w czasie I wojny światowej w Królestwie Polskim i na Litwie

Pojęcie „pracy przymusowej” kojarzone jest zarówno w historiografii jak i w debacie publicznej z okresem II wojny światowej. Większość osób nie zdaje sobie sprawy, że praca przymusowa w rozmaitych formach występowała już podczas I wojny światowej na obszarach okupowanych przez Niemcy. Sprawa ta nie była dotąd niemal w ogóle badana. Praca Christiana Westerhoffa, która stanowi poszerzoną wersję pracy doktorskiej przedłożonej w 2009 r. na Uniwersytecie w Erfurcie, bada to nieznane zjawisko w oparciu o szeroką i dokładnie przeanalizowaną bazę źródłową. Praca skupia się na obszarach Królestwa Kongresowego i regionu nadbałtyckiego, okupowanych w latach 1914-1918 przez Cesarstwo Niemieckie. Autor wyróżnia trzy fazy polityki pozyskiwania siły roboczej na tych terytoriach: pierwszą, obejmującą werbowanie ochotników do pracy w latach 1914-1916, drugą, od jesieni 1916 r., podczas której coraz silniej rozwijał się werbunek przymusowy, oraz trzecią, w której rozpoczęły się protesty ludności dotkniętej przymusowym werbunkiem i stopniowo zaczęto odchodzić od tego rozwiązania. Autor zastanawia się m.in., dlaczego i w jakim zakresie władze niemieckie uważały przymusowy werbunek i pracę przymusową za sposób rozwiązania problemu niedostatku siły roboczej. Poza kwestiami politycznymi w pracy znajdują się również rozważania o instytucjach werbujących do pracy oraz o sferach, w których pracownicy byli zatrudniani i znaczeniu tych sfer dla gospodarki okupacyjnej. Autor przeprowadza rozróżnienie pomiędzy zakresem przymusowego werbunku w Królestwie Polskim i na Litwie. I tak np. praca przymusowa została zlikwidowana w Królestwie już w grudniu 1916 r., ponieważ praktyki tego rodzaju uczyniłyby niewiarygodnym w oczach polskiej ludności niemiecki projekt utworzenia polskiego państwa. Last but not least Christian Westerhoff stawia pytanie, w jakim stopniu polityka niemieckiej administracji wojskowej na obszarach nadbałtyckich stanowiła laboratorium dla „wojny totalnej” lat 1939-1945.
Dr Christian Westerhoff jest historykiem i bibliotekarzem, kierownikiem Biblioteki Historii Najnowszej w Wirtemberskiej Bibliotece Krajowej w Stuttgarcie. W latach 2011-2013 był koordynatorem internetowego projektu Niemieckiego Towarzystwa Badawczego (Deutsche Forschungsgemeinschaft, DFG) „1914-1918 online. International Encyclopedia of the First World War“: www.1914-1918-online.net

Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie i Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego zapraszają na promocję książki Christiana Westerhoffa, która odbędzie się 29 listopada 2014, o godz. 11, w sali koncertowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Na promocji obecny będzie autor. Również 29 listopada, o godz. 17, w sali koncertowej Zamku Królewskiego Niemiecki Instytut Historyczny zaprezentuje projekt „1914-1918 online. International Encyclopedia of the First World War“. Oba wydarzenia odbędą się w ramach XXIII Targów Książki Historycznej. Dalsze informacje pod adresem: www.pwkh.pl

Christian Westerhoff, Praca przymusowa w czasie I wojny światowej. Niemiecka polityka sterowania siłą roboczą w okupowanym Królestwie Polskim i na Litwie w latach 1914-1918., Warszawa 2014, 439 S., 54 zł, ISBN 978-83-2351453-4