Żydzi w średniowiecznej Polsce

Monografia „Juden im mittelalterlichen Polen und die Krakauer Gemeinde” („Żydzi w średniowiecznej Polsce. Gmina krakowska”) autorstwa Hanny Zaremskiej, która ukazała się jako  17. tom  serii „Klio w Polsce”, poświęcona jest historii Żydów zamieszkujących ziemie polskie w średniowieczu .
W części wstępnej znajdzie czytelnik rodzaj przewodnika dla badacza średniowiecznych dziejów Żydów polskich:  historię badań nad  podjętą w książce tematyką, sylwetki jej najważniejszych przedwojennych żydowskich  badaczy oraz prezentację  stanowiących  podstawę pracy a powstałych na ziemiach Polski tekstów hebrajskich  i łacińskich.  Studium zatytułowane   „Geografia żydowska” przedstawia  żydowskie migracje  od antyku do uformowania się diaspory sefardyjskiej i aszkenazyjskiej. Kolejne rozdziały prezentują losy  ludności żydowskiej zamieszkującej średniowieczną Polskę  na tle historii Polski, Europy Środkowej i diaspory aszkenazyjskiej.  Omawia w nich autorka jej położenie prawne, relacje z ludnością chrześcijańską i władcą. (Nienaruszony do końca średniowiecza  monopol  zwierzchności monarchy nad jego żydowskimi poddanymi przesądził o wyjątkowości losów polskiej części diaspory aszkenazyjskiej.)  Rozdział „ Żydzi w społeczeństwie miejskim”  opisuje pola żydowskiej  aktywności  gospodarczej i specyficzne miejsce Izraelitów  w  społeczeństwie i życiu ekonomicznym miasta. Odcięci od systemu chrześcijańskich korporacyjnych organizacji społeczeństwa miejskiego – gildii kupieckich i cechów rzemieślniczych - oraz od uprawy i posiadania ziemi, angażowali się w dziedziny im dostępne – handel i kredyt. Oddzielne studium poświęciła autorka postawie polskiego  Kościoła wobec wyznawców judaizmu i stanowisku rabinatu wobec  chrześcijaństwa. Tę  część książki zamyka  tekst dotyczący demografii żydowskiej.  
Drugą, samodzielną część książki stanowi monografia izraelickiej gminy krakowskiej, jednego  z trzech największych ówczesnych  skupisk  żydowskich w kraju. Kraków był rezydencją monarchy, który posiadał wyłączną jurysdykcję  nad Izraelitami, oraz siedzibą uniwersytetu, w którego murach formowała się postawa polskiego kleru wobec wyznawców judaizmu.  Bogata  dokumentacja źródłowa pozwoliła autorce  odtworzyć granice dzielnicy żydowskiej i zlokalizować główne  budynki komunalne, odtworzyć  organizację i funkcjonowanie  gminy, opisać instrumenty utrzymywania wśród jej członków posłuszeństwa wobec prawa,  przedstawić sylwetki jej sławnych mieszkańców oraz stosunki z chrześcijańską ludnością. Potępienie lichwiarstwa, stanowiącego dla Żydów  jedno z głównych źródeł dochodów, ich ścisła podległość władzy monarszej i ochrona, jaką otaczał ich monarcha rodziła wzmacniane propagandą Kościoła napięcia, które niekiedy  przeradzały się w akty nienawiści. Problematykę tę przedstawia autorka w  dobrze  udokumentowanym  rozdziale poświęconym krakowskim rozruchom antyżydowskim w 1407 r. Poprzedza go rozdział na temat żydowskich konwersji. Książkę uzupełniają starannie dobrane ilustracje.

Die Juden im mittelalterlichen Polen und die Krakauer Jugendgemeinde. [Klio in Polen, t. 17], Osnabrück 2013, 560 s., EUR 48,- ISBN 978-3-938400-93-7