Wykład odbędzie się w ramach Polsko-Niemieckich Spotkań Naukowych, organizowanych przez Oddział Warszawski Towarzystwa Naukowego „Societas Humboldtiana Polonorum”. Współorganizatorami cyklu są Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie oraz Przedstawicielstwo Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (DAAD) w Warszawie i Ambasada Republiki Federalnej Niemiec.
Wykład w języku polskim (z tłumaczeniem symultanicznym na niemiecki)
Miejsce wydarzenia: NIH w Warszawie, Al. Ujazdowskie 39
Maciej Górny
Zanim wybuchła niepodległość. Europa Środkowo-Wschodnia 1914–1918
Z perspektywy czasu przeszłe wydarzenia nabierają sensu, którego z bliska nie da się dostrzec. Ta zasada zarazem ułatwia i utrudnia pracę historyków. Ułatwia, daje im bowiem narzędzia do zrozumienia głębokich i długotrwałych procesów, niewidocznych dla współczesnych. Utrudnia, bo przy okazji łatwo popaść w teleologię, czyli przekonanie, że historia musiała dotrzeć do tego punktu, w jakim się właśnie znalazła. A przecież historia nic nie musi.
Zmiany terytorialne w Europie Środkowo-Wschodniej po 1918 roku a szczególnie powstanie niepodległych państw należą do grupy podwyższonego ryzyka teleologii. Trudno się zresztą dziwić skłonności do spoglądania na przeszłość z perspektywy spełnionego marzenia o politycznej suwerenności, irredenty albo zdobyczy terytorialnych (naturalnie „powracających do macierzy”, od której je tylko czasowo oderwano). Wykład spróbuje od takiej perspektywy odejść. Zamiast koncentrować się na polityce, skupi się na procesach społecznych i kulturowych, zachodzących w Europie Środkowo-Wschodniej po 1914 roku. Będzie w nim mowa o początkowej lojalności wobec imperiów i narastającej „etnicyzacji” życia społecznego i politycznego, o zmianach w sytuacji robotników, chłopów i klasy średniej, o problemach wojennej gospodarki i zaopatrzenia. To współoddziaływanie takich lokalnych i ponadlokalnych fenomenów stworzyło warunki, w których organizacje ruchów narodowych mogły przystąpić do realizacji nawet najbardziej maksymalistycznych postulatów, włącznie z kompletną zmianą politycznej mapy Europy Środkowo-Wschodniej.
