Gospodarka, religia, medycyna – regiony żydowskie w Europie Środkowo – Wschodniej w nowych perspektywach badawczych

W dniach 6 – 7 listopada 2018 w Niemieckim Instytucie Historycznym oraz na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się konferencja zatytułowana „Jewish Region in the Early Modern Central and Eastern Europe”. Sesja została zorganizowana we współpracy Niemieckiego Instytutu Historycznego z Centrum im. Anielewicza w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutem Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej uczestnikami byli naukowcy z Polski, Izraela, Rosji, Niemiec oraz Stanów Zjednoczonych.

Tematem przewodnim były regiony w Europie Środkowo Wschodniej analizowane z perspektywy studiów żydowskich. Podstawowym celem konferencji było pokazanie, że koncept „regionu” może być stosowany w badaniach historii i kultury Żydów w epoce wczesnonowożytnej. „Region żydowski” został zdefiniowany jako obszar aktywności stworzony przez Żydów i wypełniany ich działalnością. Obszary te są do pewnego stopnia niezależnie od istniejących granic politycznych oraz geograficznych.
Wykład otwarcia konferencji wygłosił prof. Moshe Rosman z Uniwersytetu Bar–Ilan w Izraelu. W prezentacji dokonana została analiza historiograficzna, pokazującą dotychczasowe badania dotyczące regionów w epoce nowożytnej. Następnie Rosman przedstawił różne możliwości interpretacyjne pojęcia, wskazując na jego wieloznaczność. Prezentacja Moshe Rosmana wywołała ożywioną dyskusję.

W trakcie konferencji wygłoszono siedemnaście referatów, prezentowanych w pięciu sekcjach tematycznych. W pierwszej z nich omówione zostały zagadnienia związane z rozwojem organów regionalnej autonomii żydowskiej na przykładzie ziemst koronnych (A. Kaźmierczyk; P. Zarubin)  oraz Waadu litewskiego (A. Michałowska – Mycielska). W panelu pt. „Regions and Economy” przedstawiona została działalność kupców żydowskich w Wielkim Księstwie Litewskim ( R. Leiserowitz, M. Cieśla). Dodatkowo Shaul Stampfer pokazał jak ekonomia wpływała na kształtowanie się tradycyjnych regionów żydowskich. W sekcji „Jewish Geography” Vladimir Levin omówił wschodnio-europejskie żydowskie mapy mentalne.  Interesującą analizę pokazującą znaczenie nazw regionalnych w autoidentyfikacji Jakuba Franka przedstawił Paweł Maciejko. Natomiast Marek Tuszewicki pokazał, że koncept „regionu” może być wykorzystywany w badaniach nad żydowską medycyną ludową. Pytaniem przewodnim kolejnej sekcji pt:”Jewish Region- Christian Region” było: na ile  podziały wprowadzane przez chrześcijan (władze zwierzchnie) miały wpływ na tworzenie żydowskich regionów.  Zagadnienie to było rozpatrywane z perspektywy prawno – sądowej (A. Shpirt; A. Vaturi), demograficznej (R. Poniat, M. Szołtysek) oraz działalności przedstawicieli elit ekonomicznych (T. Wiślicz). Ostatnia sekcja konferencji poświęcona została tematyce religijnej („Region and Religion”), w jej ramach omówione zostały zagadnienia związane z regionalnymi zwyczajami modlitewnymi ( O. Roman; L. Raspe) oraz przedstawienia organizowana w czasie święta Purim (S. Cofman – Simhon).