Patrząc z perspektywy po Shoah, należałoby rozpatrywać historię niemiecko-żydowską od czasów Oświecenia przede wszystkim, jako zapowiedź brutalnego końca żydowskiej mniejszości w Niemczech w czasach narodowego socjalizmu. Rzeczywistość historyczna i doświadczenia Żydów w Niemczech w okresie „długiego 19. wieku” są jednak zdecydowanie bardziej kompleksowe, wielostronne i nie sposób ująć ich odpowiednio przez pryzmat historii antysemityzmu. Wykład podejmuje tendencje aktualnej niemiecko-żydowskiej historiografii i koncentruje się przede wszystkim na politycznej i kulturowej próbie integracji niemieckich Żydów w zmieniających się warunkach w okresie między Rewolucją Francuską, a pierwszą wojną światową. Ten proces emancypacji, akulturacji i integracji, zawsze kontrowersyjny, trudny i ograniczony przez postawienie „kwestii żydowskiej”, charakteryzował się po stronie żydowskiej bezprecedensowym awansem społecznym, zdecydowaną integracją i nadzwyczaj ciekawą modernizacją i transformacją żydowskiej świadomości, ale także kryzysami tożsamości i beznadziejnym dążeniem do przeforsowania w społeczeństwie niemieckim modelu integracji zmierzającego do równouprawnionego współudziału socjalnego i kulturowego, przy zachowaniu samodzielnej tożsamości żydowskiej. Tematy niniejszego wykładu to: - próby dialogu żydowskiego Oświecenia i nauki żydowskiej z nurtami myślowymi czasów Mendelssohna i Leo Baecka; - trudne współistnienie żydowskiej mniejszości z liberalizmem; żydowskie strategie obronne w obliczu krystalizującego się nowoczesnego antysemityzmu; - role idei syjonistycznych przed końcem Cesarstwa Niemieckiego. Jedno z wiodących zagadnień wiąże się z radykalnym zakwestionowaniem przez Gersona Scholema istnienia „niemiecko-żydowskiego dialogu” i ze zróżnicowaniami, które zdominowały historiografię ostatnich dziesięcioleci.
Christian Wiese (ur. 1962) jest od roku 2007 profesorem historii żydowskiej, dyrektorem Centre for German-Jewish Studies i z-cą dyrektora Centre for Modern European Cultural History na uniwersytecie w Sussex w Wielkiej Brytanii. Obecnie, jako profesor wizytujący kieruje katedrą żydowskiej filozofii religijnej Martina Bubera na Uniwersytecie Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem. Jako profesor wizytujący pracował także w latach 2003-2006 na uniwersytecie McGilla w Montrealu, na Dartmouth College (USA) i na Trinity College w Dublinie. Jego tematy badawcze dotyczą europejsko-żydowskiej nowożytnej historii humanistycznej, socjalnej i kulturowej, jak również żydowskiej filozofii. Do jego publikacji należą m.in. monografie nauki judaizmu i teologia protestancka w Niemczech czasów cesarza Wilhelma. „Schrei ins Leere?” (1999) i The Life and Thought of Hans Jonas: Jewish Dimensions (2007).
Wystąpienie skomentuje prof. dr hab. Marcin Wodziński (Zakład Studiów Żydowskich Uniwersytetu Wrocławskiego / Muzeum Historii Żydów Polskich)
