Francja i Polska w oczach niemieckich podróżnych

Przedmiotem tej pracy porównawczej jest sposób postrzegania Francji i Polski w niemieckich relacjach podróżniczych z lat 1750-1850. Bazę źródłową publikacji stanowią liczne niemieckojęzyczne sprawozdania podróżnicze z okresu II połowy XVIII i pierwszej połowy XIX wieku. W pierwszej części książki zanalizowano aktorów i ich  praktykę podróżowania pod względem ich społecznego, zawodowego i wyznaniowego pochodzenia. Autor stwierdza tutaj, że podróżni przekazywali w swoich relacjach przede wszystkim perspektywę oświeconego, wykształconego mieszczaństwa, „ podkreślając przy tym ogromne różnice pomiędzy bliskim im środowiskiem miejskim, a postrzeganą jako obca i zacofana społecznością wiejską”.
Drugi rozdział poświęcony jest przestrzeniom podróży i praktyce podróżowania. W tej części zbadano zarówno relacje podróżnicze z regionów wiejskich we Francji i w Polsce jak i portrety kultury miejskiej z obu krajów (Paryż, Warszawa, Lwów, Lyon).  Bernhard Struck znajduje wiele podobieństw w negatywnym sposobie opisu wsi francuskiej i polskiej (podobne krytyczne uwagi o złym sposobie budowania domów oraz o zacofanej, wierzącej w zabobony ludności wiejskiej i jej złej sytuacji materialnej).  W związku z powyższym pojawia się też temat relacji między centrum a peryferiami: zdaniem Strucka w oczach niemieckich podróżnych linia podziału między postępem, a zacofaniem przebiegała nie między Wschodem, a Zachodem, lecz w pierwszym rzędzie między miastem a wsią”. W tym kontekście autor podkreśla, że kategorie Wschód i Zachód w znaczeniu w którym są obecnie powszechnie stosowane, nie odgrywały do około 1800 roku prawie żadnej roli. Przed 1800-1815 Polskę przyporządkowywano razem z krajami skandynawskimi do kategorii Północy, natomiast Francję uważano za kraj znajdujący się na Południu. Do tego też czasu Wschód oznaczał to samo co Orient albo Azja.
W trzeciej części pracy pokazano m.in. jako wewnątrzniemiecka debata  w latach 30 XIX wieku na temat narodu i państwa narodowego doprowadziła do zmian w obu obrazach opisywanych obcych (Francuzów i Polaków). Autor zanalizował tutaj m.in. takie pojęcia jak „polnische Wirtschaft” („polska gospodarka”) oraz spróbował odpowiedzieć na pytanie dlaczego wczesny nacjonalizm owego okresu był zdecydowanie bardziej ofensywnie skierowany przeciwko Polsce niż Francji. Praca posiada obszerny aneks zawierający w formie tabelarycznej wykaz badanych podróżników. Czytelnik znajdzie tutaj szczegółowe informacje na temat ich wykształcenia, wyznania, zawodu, celów podróży czy miejsca zamieszkania.

Bernhard Struck, Nie Zachód, nie Wschód. Francja i Polska w oczach niemieckich podróżnych w latach 1750-1850, [Klio w Niemczech t.18], Warszawa  2012, s. 311 , 34 zł, ISBN 978-83-7543-223-7