Konferencja we współpracy z Uniwersytetem Wrocławskim oraz Instytutem Badań nad Historią i Kulturą Europy Wschodniej im. Leibniza (GWZO) w Lipsku
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA
Góry-Literatura-Kultura
Edycja VI
Idealizacja gór: przyroda, człowiek, kultura
VI edycja konferencji z cyklu „Góry-Literatura-Kultura" będzie poświęcona zagadnieniu idealizacji gór w kontekście historycznym i współczesnym.
Góry jako przestrzeń wyróżniająca się swoistymi atrybutami (wertykalność, kamienność, skupisko cennych kruszców i ziół) od zarania dziejów zajmowały szczególne miejsce w kulturze i aktywizowały wyobraźnię społeczności zamieszkujących w ich pobliżu oraz odkrywców, uczonych i artystów. Ze względu na wynikającą z ich natury przyrodniczej nieprzystępność, z jednej strony budziły lęk charakterystyczny dla tego co obce, nieznane i nieoswojone, z drugiej ciekawość i fascynację. Bardzo wcześnie w dziejach cywilizacji rozpoczął się proces specyficznej waloryzacji gór, co przede wszystkim związane było z hierofaniczną ich interpretacją, a w ślad za tym z rozmaitymi koncepcjami wierzeniowymi i praktykami religijnymi (vide: kratofanie lityczne; Mircea Eliade, Traktat o historii religii) Wraz z postępującą na obszarach górskich antropopresją równolegle z procesem zagospodarowywania gór następowały przemiany emocjonalnego stosunku do gór, wiążące się z kształtowaniem wobec nich postaw aprobatywnych, przybierających postać wieloaspektowej fascynacji estetycznej, będącej jedną z podstaw procesu ich idealizowania. Nasilające się już w XVIII w. zjawisko idealizacji przestrzeni i przyrody górskiej związanej z idealizacją kultury pasterskiej wystąpiło równolegle do wzrostu działalności eksploracyjnej w górach oraz kształtowaniem się alpinizmu i turystki górskiej. W kontekście historycznym można tu wskazać pewien logiczny uzupełniający się zespół postaw: odkrycie celowości istnienia gór, pragmatyzacja, estetyzacja, oraz idealizacja, a w ślad za tym. ich ideologizacja (Młoda Polska!). Procesy te przebiegały ze zmiennym natężeniem i znalazły liczne artykulacje w różnego typu narracjach literackich, w sztuce, w szerokim dyskursie społecznym i ekonomicznym. W wymiarze symbolicznym idealizacja gór uobecniła się np. także w procesach państwowotwórczych. Idealizacja gór i jej pochodne okazują się jednak zjawiskiem ambiwalentnym. Z jednej strony stanowią fundament pozytywnego wartościowania gór i obszarów górskich, z drugiej są źródłem kontrowersji, a niekiedy także konfliktów.
Proponując jako punkt wyjścia do dyskusji zagadnienie idealizacji gór, chcielibyśmy zwrócić szczególną uwagę na jego następujące aspekty: na ile fenomen idealizacji gór związany jest z ich ontologią i postrzeganiem góry w kategoriach archetypu i symbolu, a na ile stanowi nowy konstrukt kulturowy i wiąże się z powstaniem i upowszechnieniem pewnego typu gatunków literackich i narracji (sielanka, poemat, relacja z podróży, powieść, … książka wyprawowa) oraz rozwojem i upowszechnieniem malarstwa pejzażowego, a w XX i XXI w. filmu i nowych mediów, jakie są faktory idealizacji gór; na ile mają one związek z rozwojem cywilizacji, ideami postępu, upowszechnieniem sportu i rekreacji (czy zjawisko idealizacji jest wobec nich wprost, czy odwrotnie proporcjonalne), rozwojem sieci górskich kurortów i lecznictwa uzdrowiskowego, kategoriami ideologicznymi, jakie są przejawy i zakresy idealizacji, jakie są strategie idealizacji w różnych kręgach społecznych i obiegach kulturowych np. w środowisku ludowym, mieszczańskim, inteligenckim, naukowym, artystycznym a także w środowiskach uprawiających sporty górskie (np. taternictwo, alpinizm, himalaizm), jak proces idealizacji gór kształtował się w kontekście historycznym i jakie są współczesne formy idealizacji przestrzeni górskiej, w jakim stopniu mają one charakter i wymiar komercyjny. Jakie znaczenie i jaki udział w zjawisku idealizacji gór mają kategorie estetyczne: piękna, wzniosłości, malowniczości, dzikości? Koncentrujemy się więc nie tyle na samej funkcjonalności gór lub dyskursie gór w wymienionych wyżej kontekstach, lecz na tym, na ile na tle gór i na tle tematyki górskiej tworzono kategorie idealizujące i na ile takie idealizacje wykazywały specyficzne powiazania z tematyką górską. Czy można z tej perspektywy opisać typowe konfiguracje i konteksty funkcjonowania gór w kontekście idealizacji w związku z różnymi kontekstami kultury, społeczeństwa, polityki, ale również z różnymi formacjami historycznymi. W tym sensie konferencja powinna dyskutować idealizacje gór i/lub idealizacje wartości względem gór w ich historycznej i kulturowej zmienności.
Tegoroczna konferencja odbędzie się podobnie jak w latach ubiegłych w pensjonacie Villa Alexandra w Polanicy Zdroju.
Ze względu na międzynarodowy zasięg konferencji obrady będą się odbywać w językach: polskim, niemieckim, czeskim. Podczas obrad wszystkie referaty będą tłumaczone symultanicznie, w związku z tym do programu konferencji można zgłaszać referaty w jednym z wyżej wskazanych języków.
Ponadto Organizatorzy przewidują opublikowanie materiałów konferencyjnych na łamach rocznika „Góry-Literatura-Kultura”, t. 13 (2019).
Organizatorzy:
Dr hab. Ewa Grzęda prof. UWr, Uniwersytet Wrocławski
Prof. Dr. habil. Dietlind Hüchtker, Leibnitz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO)
Prof. dr hab. Małgorzata Łoboz, Uniwersytet Wrocławski
Prof. dr hab. Miloš Řezník, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
