Dyskusja panelowa o stosunkach polsko-arabskich w sztuce

Na zakończenie wystawy Wspólne przestrzenie. Migracje edukacyjne w kontekście zimnej wojny w dniu 24 marca 2022 roku odbyła się dyskusja panelowa o stosunkach polsko-arabskich w sztuce prowadzona przez współpracownika Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, dra Mustafę Switata. Tematyka debaty nawiązywała do jego badań o przepływach wiedzy w zakresie nauk plastycznych pomiędzy PRL a krajami arabskimi w międzynarodowym projekcie „Kontakty naukowe w przestrzeni ideologicznej: studenci z Bliskiego Wschodu w bloku wschodnim (1950–1991)”.

Zaproszeni goście dyskutowali o relacjach polsko-arabskich w sztuce w kontekście migracji edukacyjnych w okresie zimnej wojny oraz perspektywie ich ewentualnego rozwoju. Ważnym wątkiem dyskusji były też rozważania o tożsamości sztuki wobec globalnej cyrkulacji wiedzy i kontaktów międzykulturowych skutkujących wzajemnymi zapożyczeniami.

Dzięki umowom międzyrządowym w okresie PRL była m.in. możliwa organizacja wystaw, wyjazdy polskich artystów do krajów arabskich oraz przyjazdy arabskich studentów na studia (także artystyczne). Krzysztof Płomiński, jako dyplomata specjalizujący się we współpracy Polski ze światem arabskim,  wskazał na związki polityki stypendialnej PRL wobec krajów arabskich ze współpracą gospodarczą z tymi krajami. Zaprezentował też swoją opinię o możliwych perspektywach dalszej polsko-arabskiej współpracy naukowo-kulturalnej.

Wszyscy uczestnicy debaty doświadczyli migracji edukacyjnych i wypowiedzieli się odnośnie zalet oraz wad studiowania poza własną ojczyzną, wśród ich odpowiedzi powtarzała się głównie kwestia wzbogacania wiedzy dzięki kontaktom międzykulturowym, ale i samotność oraz tęsknota za rodziną i krajem. Studia zagranicą sprawiają, że tymczasowi migranci stają się świadkami wydarzeń politycznych i społecznych w nowym kraju, dlatego obywaj artyści – Majid Jammoul oraz Nafe Alahmad – opowiedzieli o swoich wspomnieniach z okresu studiów, o tym czym żyło polskie społeczeństwo w latach 70. i w okresie zakończenia zimnej wojny. Artyści omówili specyfikę studiów w Polsce jako kraju bloku wschodniego.

Jako, że okres po II wojnie światowej to proces modernizacji krajów arabskich, uzyskujących stopniowo niepodległość, w proces ten wpisany był rozwój sztuki. Kraje arabskie stawały się niepodległe, Polska podobnie - po raz drugi odzyskała niepodległość po światowej wojnie. Uczestnicy debaty przyznali, że sztuka, a zatem artyści są zwłaszcza w takim okresie ważni dla narodu. Dr Agnieszka Chmielewska zaprezentowała pojęcie tzw. „artysty państwowotwórczego”, które zastosowała we własnych badaniach dla określenia roli artystów plastyków w okresie międzywojennym. Twierdzi ona, że pomimo iż od nawiązania stosunków dyplomatycznych między PRL a krajami arabskimi było już stosunkowo dużo wystaw arabskiej sztuki i dzieł arabskich artystów, to sztuka ta pozostaje nieznana, ponieważ w dyskursie naukowym dopiero ostatnio sztuka z krajów pozaeuropejskich jest włączana do analiz historycznych.

Z wątków ogólnych debata przeszła na indywidulane doświadczenia artystów, którzy opowiedzieli jak  zaadoptowali zdobytą w Polsce wiedzę na lokalny rynek sztuki – w tym zwłaszcza w pracy w instytucjach kulturalnych i stowarzyszeniach artystów (Majid Jammoul) oraz jak łączą elementy arabskiej tradycji artystycznej z innymi stylami (Majid Jammoul np. w cyklu monumentalnych rzeźb „Arabska kaligrafia”, a Nafe Alahmad w cyklu malarskim z lat 90. „Mój Orient” oraz kontynuowanym do dziś cyklu „Nostalgia”).

Biorąc pod uwagę cyrkulację wiedzy między byłymi studentami a ich ojczyznami w zakresie sztuki uczestnicy zaprezentowali też swoje refleksje odnośnie sztuki narodowej i globalnej. Debata ta umożliwiła zatem konfrontację opinii aktorów transferu idei w sztuce w kontekście praktycznym i teoretycznym. Widzowie mogli poznać artystów arabskich (byłych studentów PRL), obecnie mieszkających w Polsce, którzy w wymianie wiedzy funkcjonują jako tzw. międzykulturowi go-between.