Niemiecki fizyk i pisarz Georg Christoph Lichtenberg wskazuje w przytoczonym tu aforyzmie na główną cechę metafory: umożliwia ona przenoszenie pojęć z ich pierwotnego kontekstu znaczeniowego do innego, a w ten sposób tworzenie nowych skojarzeń. Szczególnie istotna była ta funkcja dla dyskursu naukowego epoki wczesnonowożytnej. Ówcześni autorzy używali takich pojęć jak labirynt, droga, światło lub ciemność do wyrażania myśli dotyczących wiedzy, uczenia się czy nauki. Ta idea – umożliwienie kognitywnego uchwycenia nowych sposobów myślenia za pomocą retorycznego środka stylistycznego – znalazła się również w centrum uwagi podczas konferencji „Between the Labyrinth and the Way of Light: Early Modern Metaphors of Knowledge”, która odbyła się w dniach 1–4 września w Pradze. Pod kierunkiem Instytutu Filozofii Akademii Nauk Republiki Czeskiej i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie zgromadziło się zarówno na żywo, jak i online ponad trzydzieścioro naukowców, aby na podstawie swoich angielskojęzycznych referatów dyskutować o różnorodności, funkcji i ambiwalencji metafory. Oprócz tego pierwszego priorytetu tematycznego uczestnicy międzykontynentalnej konferencji skupili się na twórczości Jana Ámosa Comeniusa, który z jednej strony sam stosował w swoich tekstach metafory, z drugiej zaś snuł o nich rozważania z perspektywy poetycko-retorycznej.
Na początku imprezy dokonano przeglądowego wprowadzenia w tematykę badań. Następnie referenci zajmowali się stosowaniem metafor postępu naukowego we wczesnej filozofii przyrody oraz w tytułach książek przekazujących wiedzę. Metafory odgrywały ważną rolę także w teorii i narracji historii u J. Á. Comeniusa, który podobnie jak jego poprzednicy i współcześni zajmował się porządkiem wiedzy pansoficznej (encyklopedycznej). Później nastąpiły prezentacje o charakterze (poli-)matematycznym, po czym prof. dr hab. Howard Hotson z Oksfordu zamknął pierwszy dzień referatem o powstaniu, rozwoju i utrwaleniu się gatunku encyklopedii. Następnego ranka była mowa o tym, w jakim stopniu autorzy krytyczni wobec panującej doktryny Kościoła, jak angielski filozof Francis Bacon, wykorzystywali tradycyjne metafory do wprowadzania w swoich pismach nowych sposobów myślenia. Kolejne wystąpienia ilustrowały znaczenie metafor światła na podstawie trzech różnych przykładów. W toku dalszych obrad przedstawiono związek między wpływem Biblii, wiedzą i architekturą, a drugi dzień konferencji zakończył się omówieniem metafor przestrzeni na podstawie pojęć „labiryntu” i „mapy”. Wskazano również najpierw na podstawowe znaczenie tych terminów dla wczesnonowożytnej nauki, a z dwóch następnych referatów słuchacze mieli okazję dowiedzieć się więcej na ten temat.
Triumf metafor w okresie humanizmu stanowił zarazem punkt początkowy trzeciego dna konferencji. Na pierwszym planie znajdowała się kwestia, w jakim stopniu i z jaką intencją uczeni sięgali po metafory. Na podstawie „Meteorologii” Franza Reinzera zademonstrowano, jak postaci alegoryczne ze świata przyrody mogą przekazywać wskazówki działania dla władców. Głównym wątkiem następnego modułu było stosowanie metafor do opisu poszerzania zakresu poznania i wiedzy, rozumianego jako droga, którą musi iść jednostka. Ważną rolę odgrywało w tym kontekście pytanie, czy same metafory są pozbawione treści, a tym samym podlegają różnym interpretacjom. W ostatniej części obrad na pierwszy plan wysunął się J. Á. Comenius. W poświęconych mu wystąpieniach uwypuklono najpierw znaczenie jego dzieła „Typographeum Vivum” dla nauk historycznych. Głównym tematem ostatniego referatu tego dnia było znaczenie metafor światła u Comeniusa oraz ich możliwa klasyfikacja i interpretacja.
Czwarty dzień imprezy rozpoczął się od tematu wczesnonowożytnego połączenia literatury, nauki i sztuki oraz ich powolnego różnicowania się. Zaprezentowano referaty na temat odniesień do metafor w teologii św. Tomasza z Akwinu, w antyarystotelesowskiej fizyce J. A. Comeniusa oraz w korespondencji J. Hübnera. Nie mniej ciekawe było podejście do metafor w renesansowej anatomii, matematyce i astronomii. Liczne impulsy, które pojawiły się w trakcie konferencji, zebrano i uporządkowano podczas końcowej dyskusji. Przyjmowanie perspektywy historycznej w odniesieniu do literackiej bądź metaforycznej strony nauki oraz przekazywanie zdobyczy nauki stanowi klasyczny i długofalowo popularny temat badawczy, który nic nie traci na aktualności.
